Αν η Ελλάδα βγει εκ νέου στις αγορές για να χρηματοδοτεί κατανάλωση, τότε τα χειρότερα είναι μπροστά της…

Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ  Χ. ΠΑΠΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ

Παρά την κρίση τού 2007, οι παγκόσμιες ροές κεφαλαίων καλά κρατούν και αντιπροσωπεύουν πάνω από 900 δισεκατομμύρια δολλάρια την ημέρα. Όσο για το παγκόσμιο χρέος, μετά από μία περίοδο στασιμότητας, έχει πάρει και αυτό τα πάνω του και οδεύει αισίως προς τα 400 τρισεκατομμύρια δολλάρια –δηλαδή, ούτε λίγο ούτε πολύ, είναι τριπλάσιο του παγκοσμίου ΑΕΠ. Σε σχέση δε με το παρελθόν, οι περίφημες αγορές είναι πολύ πιο προσεκτικές, λιγότερο άπληστες και πιο προσγειωμένες στο παιχνίδι εξουσίας που παίζουν και που φιλοδοξούν να παίζουν και στο μέλλον.

«Μία νέα εποχή διαμορφώνεται στις αγορές χρήματος, οι οποίες είναι όλο και προσεκτικότερες στην διαχείριση των διαθεσίμων τους. Το φθηνό χρήμα για κατανάλωση έχει τελειώσει. Οριστικά και αμετάκλητα, θα έλεγα. Στην εποχή του μετακαπιταλισμού που ζούμε σήμερα, οι αγορές χρηματοδοτούν συγκεκριμένα αναπτυξιακά έργα, με εντελώς διαφορετικά κριτήρια απ’ ό,τι στο παρελθόν.

Δεν ξέρω όμως κατά πόσον αυτό έχει γίνει αντιληπτό από κυβερνήσεις, όπως για παράδειγμα η ελληνική, η οποία κατά την γνώμη μου εφαρμόζει ένα μνημόνιο με εντελώς λάθος αντίληψη γι’ αυτό». Αυτά μάς λέει ο Γάλλος σύμβουλος επιχειρήσεων και συγγραφέας Φιλίπ Γκαβ, που χρόνια τώρα παρακολουθεί την πορεία της ελληνικής οικονομίας και τον τρόπο που αυτή αυτοπαγιδεύτηκε στον καταναλωτικό δανεισμό.

«Αυτό που έγινε στην Ελλάδα είναι παράδειγμα προς αποφυγήν. Τα τελευταία 35 χρόνια μία γενιά Ελλήνων πέρασε καλά εις βάρος των παιδιών της, στα οποία τώρα κληροδοτεί και πολύ βαρύ έργο: αυτό του ξεπεράσματος της λιτότητας και της παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας, η οποία σε πολλούς τομείς είναι ουραγός. Οι αγορές γνωρίζουν την κατάσταση αυτή και οι κυβερνήσεις σας θα την βρουν μπροστά τους», τονίζει ο Φιλίπ Γκαβ, και σίγουρα ξέρει καλά τί λέει.

«Στον 21ο αιώνα», μάς λέει ο καθηγητής και πρώην υπουργός Τάσος Γιαννίτσης, «πραγματοποιούνται σημαντικές αναπτυξιακές ανατροπές και οι αγορές δεν παραμένουν αμέτοχες απέναντί τους. Πρέπει να καταλάβουμε λοιπόν ότι το υπόδειγμα του παρελθόντος έχει παρέλθει». Με άλλα λόγια, ανάπτυξη με 85% συμμετοχή της κατανάλωσης στο ΑΕΠ δεν έχει πλέον κανένα μέλλον, αλλά ούτε και θα βρεθούν χρηματοδότες που θα ρισκάρουν επένδυση σε ένα παρόμοιο μοντέλο.

Οι αποκαλούμενες «φούσκες της ευημερίας» που πυροδότησαν την χρηματοοικονομική κρίση τού 2007, σήμερα δίνουν την θέση τους στις «επενδύσεις της γνώσης», πάνω στις οποίες εδράζεται και ολόκληρη η οικονομία του Διαδικτύου. Η τελευταία είναι εδώ και συνεχώς κοινωνικοποιείται. Το 1997, μόλις το 2% του παγκόσμιου πληθυσμού είχε πρόσβαση στο Διαδίκτυο.

Τώρα έχει το 46%, στον δε αναπτυγμένο κόσμο το 85%. Σήμερα, σε κάθε εκατό κατοίκους του πλανήτη αντιστοιχούν 98 σύμβολα κινητής τηλεφωνίας. Ταυτοχρόνως, το 43% του παγκόσμιου πληθυσμού έχει στην κατοχή του ένα 3G κινητό, ίσως και καλύτερο. Αντιθέτως, σε πτώση βρίσκεται το ποσοστό των συνδέσεων σταθερής τηλεφωνίας ανά άτομο.

Μέσα σε μία δεκαετία το Διαδίκτυο έχει διαποτίσει όλη μας την ζωή. Ο μέσος έφηβος της εποχής μας, που έχει στα χέρια του κάποια έξυπνη συσκευή, είναι πιο εξαρτημένος ψυχολογικά από τον προ δεκαπενταετίας κολλημένο χρήση υπολογιστών.

Από το 1990, που οι Ρόμερ και Ντράκερ δημοσίευσαν τα κείμενά τους, το καίριο ζήτημα είναι η επίδραση των έξυπνων μηχανών. Σήμερα έχουμε κατανοήσει απόλυτα ότι η μηχανή αυτή είναι το Δίκτυο. Παράλληλα, ενώ το λογισμικό και τα δεδομένα μετατοπίζονται στον χώρο του Δικτύου, η συζήτηση περί των οικονομικών επιπτώσεων των τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνιών αρχίζει να περιστρέφεται ακριβώς γύρω από το Δίκτυο.

Το 1997 ο Κέβιν Κέλι διακήρυξε την ύπαρξη μίας νέας αναδυόμενης οικονομικής τάξης πραγμάτων, με τρία βασικά χαρακτηριστικά: Είναι παγκόσμια. Ευνοεί άϋλα πράγματα, όπως ιδέες, πληροφορίες και σχέσεις. Έχει άπειρες διασυνδέσεις. Τα τρία αυτά χαρακτηριστικά ανοίγουν τον δρόμο για ένα νέο είδος αγοράς και μία νέα κοινωνία. Αυτές οι προοπτικές μαγνητίζουν και τις αγορές.

Κατά συνέπεια, οι δήθεν συνδικαλιστές και άλλοι τινες που περιμένουν νέο καταναλωτικό πάρτυ, καλά θα κάνουν να μελετήσουν τρόπους …υγιεινής δίαιτας.