Του Κώστα Χριστίδη *
Στο βιβλίο μου ‘’Η Φιλελεύθερη Επιλογή’’ (εκδ. Εποπτεία, 1988) σημείωνα ότι ‘’πλησιάζουμε την εποχή κατά την οποία οι μηχανές θα εκτελούν όλο και περισσότερο τις εργασίες ρουτίνας, οι άνθρωποι τις διανοητικές, δημιουργικές εργασίες. Τόσο οι μηχανές, όσο και οι άνθρωποι, αντί να συγκεντρώνονται σε τεράστια εργοστάσια και γιγαντιαίες πόλεις, θα διασκορπίζονται πάνω σε όλη την γη και θα ενώνονται με εκπληκτικά ευαίσθητες, αυτόματες τηλεπικοινωνίες […].
Σε αυτές τις συνθήκες χρειαζόμαστε ανθρώπους ευπροσάρμοστους, προσανατολισμένους στο μέλλον. Για την παιδεία το μήνυμα είναι σαφές: ένας από τους πρώτους αντικειμενικούς στόχους θα πρέπει να είναι η αύξηση της ικανότητας του ατόμου να προσαρμόζεται στις συνεχείς και με ταχύτερο ρυθμό αλλαγές’’.
Μετά πάροδο 30 περίπου ετών οι εξελίξεις αυτές επιβεβαιώθηκαν. Ατυχώς, το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, παρά τις μεταρρυθμιστικές αναλαμπές των νόμων Γιαννάκου και, ιδίως, Διαμαντοπούλου, ακολούθησε σταθερά την κατιούσα. Οξύνθηκαν τα προβλήματα εκείνα που αναπόφευκτα παρουσιάζονται κάθε φορά που την παροχή κάποιας υπηρεσίας αναλαμβάνει το κράτος: συγκεντρωτισμός, γραφειοκρατία, επιβολή ομοιομορφίας ακόμη και εκεί που δεν θα έπρεπε.
Σε ένα εξαιρετικό βιβλίο με τίτλο ‘’Εκπαίδευση: Ελεύθερη Επιλογή ή μία γάτα που γαβγίζει’’, που κυκλοφόρησε πρόσφατα, ο Τάσος Αβραντίνης σημειώνει ότι το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα έχει καταστεί το πλέον άκαμπτο και συγκεντρωτικό μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ και ‘’είναι κατά τέτοιο τρόπο οργανωμένο ώστε να ευνοούνται όχι οι χρήστες των υπηρεσιών, οι μαθητές δηλαδή και οι γονείς, αλλά οι παρέχοντες αυτές, το διδακτικό προσωπικό και η εκπαιδευτική γραφειοκρατία.
Το κάθε τι στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα καθορίζεται ή απαγορεύεται από το Υπουργείο Παιδείας’’. Δεν είναι μόνο η ανώτατη παιδεία, όπου το κρατικό μονοπώλιο είναι συνταγματικά προστατευμένο, αλλά και οι άλλες βαθμίδες που υποφέρουν από τον κρατικό αυταρχισμό μέσω γεωγραφικών περιορισμών επιλογής σχολείου, επιβολής ενός και μοναδικού βιβλίου ανά τάξη, οικονομικών αντικινήτρων για τα ιδιωτικά σχολεία κλπ.
Ως εάν δεν αρκούσαν οι υπάρχοντες περιορισμοί, η κυβέρνηση Τσίπρα – Καμμένου, εφαρμόζοντας το δόγμα ‘’η αριστεία είναι ρετσινιά’’, επιδιώκει να καταργήσει την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών που υπηρετούν σε ιδιωτικά εκπαιδευτήρια, να ελέγξει μέσω κρατικής επιτροπής (και όχι μέσω των αρμοδίων δικαστηρίων) τις απολύσεις ιδιωτικών εκπαιδευτικών, να περιορίσει περαιτέρω την δυνατότητα των ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων να εκπονούν τα προγράμματά τους και γενικά να εγκαθιδρύσει αυτό που ο John Stuart Mill αποκαλούσε ‘’δεσποτισμό επί του νου’’.
Μία επόμενη μεταρρύθμιση προς την σωστή κατεύθυνση θα πρέπει να περιορίσει τον ασφυκτικό συγκεντρωτισμό και να τονώσει τον ανταγωνισμό και την αυτονομία σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες. Ταυτόχρονα, να ενισχύσει, στην ανώτερη/ανώτατη εκπαίδευση, όσους δεν είναι σε θέση να χρηματοδοτήσουν τις σπουδές τους με υποτροφίες, χαμηλότοκα δάνεια, προσωπικές εκπαιδευτικές επιταγές (vouchers) κλπ., κατά τα εφαρμοζόμενα επιτυχώς σε πολλές χώρες που επιτυγχάνουν πολύ καλύτερα αποτελέσματα έναντι ημών στον χώρο της παιδείας.
*Νομικός – Οικονομολόγος
Email: kchristidis@hotmail.com
