Tου ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Χ. ΠΑΠΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ
Κατά τους συντρόφους και συμμαχητές του Μωάμεθ, τους Σαλάφι, οι μουσουλμάνοι οφείλουν να πολεμούν όλους τους άλλους λαούς μέχρι όλοι να ομολογήσουν ότι δεν υπάρχει άλλος θεός παρά ο Αλλάχ…
Είναι βίαιη, αποκρουστική και αποκαλύπτει το πραγματικό πρόσωπο μιας θρησκείας πέρα από κείμενα και άλλες ηθικολογικές ωραιοποιήσεις. Πρόκειται για την ταινία-ντοκιμαντέρ που με τίτλο «Σαλαφιστές» προβάλλεται από την περασμένη εβδομάδα στην Γαλλία και φέρνει στο προσκήνιο μία πραγματικότητα που μόνον κρύον ιδρώτα προκαλεί.
Γυρισμένη από τον Μαυριτανό Ουλντ Σαλέμ και τον Γάλλο Φρανσουά Μαργκολέν –αμφότεροι άνθρωποι της δημοσιογραφίας και της τηλεόρασης– η ταινία ξεκίνησε τον Αύγουστο του 2012 στο Μαλί.
Έκτοτε οι δημιουργοί της παρακολούθησαν τους τζιχαντιστές σε ολόκληρη την πορεία τους στην βόρεια Αφρική. «Καταγράψαμε συνομιλίες, γεγονότα και συγκεκριμένες πράξεις, χωρίς κανέναν απολύτως σχολιασμό. Ο καθένας είναι ελεύθερος να διαπιστώσει, να καταλάβει και να συμπεράνει», μάς είπε ο Φρανσουά Μαργκολέν, συγγραφέας του βιβλίου «Το όπιο των Ταλιμπάν» το 2001.
Με διάρκεια περί τα 80 λεπτά, η ταινία είναι αποκαλυπτική. Προβάλλει τις θρησκευτικές αμπελοφιλοσοφίες ενός ιμάμη με ξανθά γενειάδα, ο οποίος εξηγεί γιατί το έγκλημα είναι νομιμοποιημένο και κάνει λόγο για μία «κοινωνία αγνών ανθρώπων» που το μόνο δικαίωμά τους είναι να πιστεύουν στον Αλλάχ.
Δείχνει πώς ακρωτηριάζεται ένας κλέφτης λαχανικών, ο οποίος στην συνέχεια υποχρεώνεται να κάνει προσευχές και να ικετεύει να τού σταματήσουν την αιμορραγία. Βλέπουμε επίσης την εκτέλεση ενός βοσκού επειδή κυνήγησε ένα ελάφι και παρακολουθούμε λιθοβολισμούς και μαστιγώματα ανθρώπων που κατηγορήθηκαν για κάποια παράβαση του νόμου της σαρίας.
Ο δε Ομάρ Ουλντ Χαμαχά, στρατιωτικός αρχηγός των τζιχαντιστών, εμφανώς μαστουρωμένος εξηγεί προς κάθε κατεύθυνση γιατί ο τζιχαντιστικός σαλαφισμός είναι ταυτοχρόνως πνευματικός… Προσθέτει δε ότι «από την στιγμή που τα σπαθιά της τζιχάντ άρχισαν την δράση τους στην περιοχή, έπαψαν να υπάρχουν κλέφτες και όλα τα κοριτσάκια φέρουν την μαντήλα…».
«Ο σαλαφισμός», λέει ένας ιμάμης οπλισμένος σαν αστακός, «επιδιώκει να “εξαγνίσει” το Ισλάμ από την δυτική επιρροή και τις επί αιώνες “αποκλίνουσες” παρεκβάσεις από τον γνήσιο ισλαμισμό, που κάποιοι θέλουν να προσαρμόσουν στην αμαρτωλή σύγχρονη εποχή μας…».
Υπό αυτή την έννοια, ο σαλαφισμός, που είναι αυστηρά σουνιτικός, στην ουσία απεχθάνεται τους Σιΐτες και πιστεύει πως μόνον αυτός κατέχει την απόλυτη αλήθεια και την ερμηνεία της. Από θεωρητικής δε πλευράς, όπως προκύπτει από τα σκοτεινά θεολογικά κείμενά τους, οι Σαλαφιστές ορίζουν το Ισλάμ ως ο,τιδήποτε επιτράπηκε ρητά από τον Μωάμεθ και έγινε δεκτό από τις τρεις πρώτες γενιές Σουνιτών οπαδών (μέχρι τον 9ο αιώνα).
Η άποψη αυτή στηρίζεται σε ένα χαντίθ (μία δήλωση του Μωάμεθ), στην οποία φέρεται να είπε ότι «το καλύτερο της κοινότητάς μου είναι η γενιά μου, στην συνέχεια όσοι τους ακολουθούν, μετά αυτοί που τους ακολουθούν». Κατ’ επέκταση, ο,τιδήποτε εμφανίστηκε μετά από αυτούς –και ο,τιδήποτε δεν ανεχόταν ρητά ο Μωάμεθ– θεωρείται αντι-ισλαμικό, μία εξαιρετικά ευρεία κατηγορία.
Φυσικά, οι κοσμικές πολιτικές ιδεολογίες, τα έθνη-κράτη, τα πολιτικά κόμματα και ούτω καθεξής είναι όλα, υπό τον ορισμό αυτόν, μη-ισλαμικά. Με λίγα λόγια, ενώ ο Ισλαμισμός της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην Αίγυπτο υιοθετεί αρχές της σύγχρονης πολιτικής ζωής, οι Σαλαφίτες δεν το κάνουν. Αρνούνται έτσι να ενταχθούν στην πολιτική σφαίρα και άρα απέχουν από κάθε διαδικασία που έχει πολιτικό περιεχόμενο.
Αυτή η διάσταση του σαλαφισμού μάς φέρνει στην περίπτωση του Ισλαμικού Κράτους (ISIS), το οποίο ξεπήδησε από το θεολογικό όραμα του Αμπού Μουσάμπ αλ Ζαρκάουι ως αντίβαρο στην Αλ-Κάϊντα του Οσάμα Μπιν Λάντεν. Στο πλαίσιο αυτό, το ISIS έδωσε προτεραιότητα στην κάθαρση της Μέσης Ανατολής από Σιΐτες και άλλους αποκλίνοντες.
Αποκρούει ανοιχτά την πολιτική ορολογία των συνταγμάτων και της σύγχρονης πολιτικής. Κείμενα του ISIS όπως και αυτά άλλων Σαλαφιστών είναι γεμάτα με συζητήσεις για χαντίθ, πρώιμες ισλαμικές θεολογικές έννοιες, καθώς και δηλώσεις από ειδικές προ-μοντέρνες προσωπικότητες που θεωρούνται ως άτομα τηρούντα το σαλαφικό δόγμα.
Στο επίπεδο αυτό, λοιπόν, η αντιμετώπιση του Ισλαμικού Κράτους είναι μία πολυσύνθετη υπόθεση.
Όπως γράφει στο Φόρεϊν Αφφαίρς ο καθηγητής JacobOlidort, «το ISIS, γεννημένο σε ένα Ιράκ που μαστιζόταν από την άνοδο των σιϊτικών παραστρατιωτικών ομάδων και ενθαρρυμένο από έναν εμφύλιο πόλεμο στην Συρία που σταδιακά πήρε θρησκευτικές αποχρώσεις, στρατολόγησε –σε αντίθεση με την Αλ-Κάϊντα– με την υπόσχεση του αληθινού Ισλάμ.
Σήμερα, ακόμη και καθώς το ISIS κυνηγά δυτικούς στόχους, αφιερώνει ίση ενέργεια σε μαθησιακά ζητήματα, εξηγώντας τις θεολογικές του απόψεις. Και σε τελική ανάλυση η επιτυχία του θα εξαρτηθεί από το πρόγραμμα αυτό –την αταλάντευτη δέσμευσή του στην ίδρυση ενός θεολογικά αυθεντικού κράτους και όχι ενός σύγχρονου πολιτικού κράτους.
»Παρά το γεγονός ότι η εδαφική επέκταση του ISIS και οι επιθέσεις του κατά της Δύσης θα συνεχίσουν να σαγηνεύουν τους παρατηρητές, τους τοπικούς πληθυσμούς και τους οπαδούς, αυτοί δεν είναι λόγοι για τις επιτυχίες του. Αντί γι αυτό, είναι η δογματικά συνεπής παράκαμψη της δυτικής πολιτικής κουλτούρας από την οργάνωση που τής έχει επιτρέψει να κάνει τόσες πολλές στρατολογήσεις. Κανένα μέτρο ρητορικής «αντιμετώπισης» της αφήγησης του ISIS δεν μπορεί να είναι επιτυχές χωρίς φυσική παρέμβαση.
»Για να αντιμετωπίσει την απειλή του ISIS, ο κόσμος πρέπει να καταλάβει ότι το Ισλαμικό Κράτος, όπως και διάφοροι άλλοι υπερασπιστές του Σαλαφισμού, είναι μέρος ενός νέου κεφαλαίου στο βιβλίο του Ισλαμισμού.
Έχουν δεσμευτεί στις βασικές έννοιες και τα κείμενα που εκφράστηκαν εδώ και πολύ καιρό και, για πρώτη φορά στην ιστορία της θρησκείας, έχουν αποδείξει την ικανότητα να τα εφαρμόσουν.
Αν και ο μη βίαιος Σαλαφισμός θα συνεχίσει να απευθύνει έκκληση σε όσους ενδιαφέρονται περισσότερο να επιβιώνουν στις τοπικές τους κοινότητες –και θα πρέπει να τονιστεί ότι τέτοιες μη βίαιες φωνές αποτελούν την πλειοψηφία του κόσμου των Σαλαφιτών– το σχέδιο του ISIS θα συνεχίσει να προσελκύει και να επεκτείνεται όσο έχει τα μέσα να επιβάλλει τον τρόπο σκέψης του».
Αυτή είναι βέβαια η θρησκευτικο-φιλοσοφική οπτική γωνία. Διότι, κατά τα λοιπά, το ISIS διαθέτει για την ώρα άφθονο χρήμα, χρησιμοποιεί δυτικούς τρόπους επικοινωνίας και προσελκύει από την Δύση ανεγκέφαλους νέους, κυρίως βορειοαφρικανικής καταγωγής, οι οποίοι πιστεύουν ότι είτε θα αγιοποιηθούν, είτε θα επιστρέψουν πλούσιοι.
Πάνω σε αυτό το θέμα, όμως, θα επανέλθουμε γιατί αξίζει τον κόπο.
