Του ΜΑΡΙΟΥ ΕΥΡΥΒΙΑΔΗ

Ορθά χαρακτηρίσθηκε ως “σφήνα” (www.mignatiou.com, 30/1/16) κατά των εξελίξεων στο πεδίο της περιφερειακής ενεργειακής συνεργασίας στην Ανατολική Μεσόγειο, το τηλεφώνημα του Αμερικανού αντιπροέδρου Μπάιντεν προς τον κ. Αναστασιάδη, την επόμενη της πετυχημένης τριμερούς συνάντησης στη Λευκωσία, Κύπρου-Ισραήλ-Ελλάδας, γιατί ενδεχομένως θα άφηναν έξω την Τουρκία.

Είχε προηγηθεί τηλεφώνημα του αμερικανού αντιπροέδρου προς τον Ισραηλινό πρωθυπουργό κ. Νετανιάχου. Ο κ. Μπάιντεν είχε επίσης κατ’ ιδίαν συναντήσεις με τους δύο ηγέτες λίγες μέρες πριν, στην ετήσια συνάντηση του Νταβός. Αμέσως μετά το Νταβός επισκέφθηκε την Άγκυρα.

Επίκεντρο των επαφών και της τηλεφωνικής διπλωματίας Μπάιντεν ήταν το κυπριακό, η “αναθέρμανση” των σχέσεων Ισραήλ-Τουρκίας και το ζήτημα της ενέργειας, που θεωρείται πλέον ως “καταλύτης” για θετικές εξελίξεις στον στρατηγικό χώρο της Ανατολικής Μεσογείου.

Είναι προφανές πως στην φάση αυτή, που έχει θεμελιακά χαρακτηριστικά αναφορικά με την οικοδόμηση ενός περιφερειακού υποσυστήματος ενεργειακής συνεργασίας (και ασφάλειας) και το οποίο μπορεί, δυνητικά, να αναδείξει την Ανατολική Μεσόγειο ως αυτόνομο στρατηγικό υποκείμενο παγκόσμιας εμβέλειας (βλ. κείμενό μου “Υποσύστημα συνεργασίας και ασφάλειας στην Ανατολική Μεσόγειο”, Φιλελεύθερος, 31/1/16), η Τουρκία δεν συμμετέχει με δική της βούληση και λόγω των ηγεμονικών της φιλοδοξιών. Θέλει η Άγκυρα να καθορίσει εκείνη τους κανόνες του παιγνιδιού, να μοιράσει την δική της “σημαδεμένη” τράπουλα στην Ανατολική Μεσόγειο και να απολαμβάνει όχι μόνο την μερίδα του λέοντος σε πλούτο και επιρροή, αλλά και να “εγκωμιάζεται” για την ευμενή της ηγεμονία. Είναι ακριβώς για τον λόγο αυτό που το Ισλαμιστικό δίδυμο Ερντογάν-Νταβούτογλου παραπέμπει συνεχώς στην “ευδαιμονία” όλων των υπηκόων που παρήγαγε με εμφανή “ανιδιοτέλεια” το πάλαι ποτέ Χαλιφάτο των Οθωμανών και την οποία υπόσχεται να “αναβιώσει”, υπό την σκεπή του.

Την αντίληψη αυτή των Τούρκων για τον εαυτό τους και το ρόλο τους, δεν συμμερίζονται οι Αμερικανοί. Γνωρίζουν ποια είναι τα δικά τους στρατηγικά συμφέροντα και πως, σταδιακά, το δικό τους ειδικό βάρος μεταφέρεται προς την Ασία. Από αυτό το γεγονός προκύπτει και η ανάγκη δημιουργίας μιας φιλο-αμερικανικής σταθερότητας στην ευρύτερη περιοχή, με την Ανατολική Μεσόγειο να προσφέρεται για κάτι τέτοιο, ειδικά στην παρούσα χρονική περίοδο.

Όλη η διπλωματία Μπάιντεν εδράζεται σε αυτό. Και γνωρίζουν οι αμερικανοί καλύτερα από τον καθένα, πως για να προκύψει η ζητούμενη στρατηγική σταθερότητα πρέπει, κατά το ελάχιστον α) να αποκατασταθούν οι σχέσεις Άγκυρας-Ιερουσαλήμ και β) να βρεθεί βιώσιμη λύση στο κυπριακό. Επειδή όμως “τα πάντα ρεί” και οι εξελίξεις τρέχουν, ανησυχούν οι αμερικανοί πως η Τριμερής της Λευκωσίας λογικά θα εξελιχθεί σε Τετραμερή με την συμμετοχή της Αιγύπτου και, τουλάχιστον σε Πενταμερή, με την συμμετοχή και της Ιορδανίας. Θα δημιουργηθούν, δηλαδή, μή αναστρέψιμες διεθνείς δεσμεύσεις και υποχρεώσεις που θα περιορίζουν σημαντικά ή ακόμη και θα ακυρώνουν, μια μελλοντική συμμετοχή του νατοϊκού τους συμμάχου, σε μια στρατηγικής εμβέλειας πολυμερή συνεργασία.

Οι κινήσεις Μπάιντεν αποσκοπούν στο να μην κλείσει το στρατηγικό παράθυρο της περιφερειακής ενεργειακής συνεργασίας στην Ανατολική Μεσόγειο, αφήνοντας έξω τους “παραχαϊδεμένους” τους στρατηγικούς εταίρους, τους Τούρκους. Και ο κίνδυνος είναι πολύ ορατός για τους αμερικανούς που βλέπουν προς τα πού θέλουν να οδηγήσουν τα πράγματα οι Τούρκοι ισλαμιστές με τα οράματά τους- που τα διατυμπανίζουν με κάθε ευκαιρία- π.χ., να προσκυνήσουν, ως κατακτητές, στο Μεγάλο Τζαμί των Ομαγιαδών της Δαμασκού και στο τζαμί Αλ Άκσα της Ιερουσαλήμ.

Σε αυτή τη φάση και με αναφορά ειδικά στο κυπριακό αλλά και στο μέτωπο Ισραήλ-Τουρκίας, οι αμερικάνοι, με τον Μπάιντεν ως αιχμή του δόρατος, προσπαθούν να σώσουν τους Τούρκους από τους εαυτούς τους, κυριολεκτικά. Και εδώ ελλοχεύει ο κίνδυνος για τον Πρόεδρο Αναστασιάδη ο οποίος προς το παρόν εκφράζεται μέσω της διπλωματίας της κολακείας, αλλά που στο τέλος, αν χρεαστεί, θα πάρει την μορφή του πολιτικού εκβιασμού, ώστε να ικανοποιηθούν οι ορέξεις της Άγκυρας.

Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης και το έμπιστό του περιβάλλον οφείλουν να γνωρίζουν μια διαχρονική θέση των αμερικανών αναφορικά με την Κύπρο, που οι τελευταίοι κληρονόμησαν από τους Εγγλέζους τη δεκαετία του 1950 και η οποία εκφράζεται σε κάθε κρίση ή ευκαιρία. Πρέπει σε κάθε τέτοια περίπτωση, στο τέλος της μέρας,

να ικανοποιούνται οι απαιτήσεις της Άγκυρας. Η θέση αυτή των αμερικανών-κυριολεκτικά ένα δυτικό “βέτο” της Τουρκίας επί της Κύπρου- βρίσκεται διατυπωμένη στην επιστολή της 5ης Ιουνίου 1964, του Προέδρου Τζόνσον προς τον Πρόεδρο Ισμέτ Ινονού και μπορεί να εντοπιστεί στο Διαδίκτυο. Και τεκμηριώνεται διαχρονικά (κρίσεις 1964, 1967, 1974, 2004,) με τελευταίο παράδειγμα το 2004 στο Μπούντεσμπερκ της Ελβετίας, όταν το τελευταίο μήνυμα της Ουάσιγκτον προς τον εκπρόσωπό της στην περιβόητη εκείνη συνάθροιση ήταν, σε καουμπόικο στυλ, “shoot the south”.

Έχει ιδιαίτερη σημασία να υπογραμμιστεί εδώ πως το ίδιο “βέτο” παραχωρούσε και το Ισραήλ προς την Τουρκία για δεκαετίες, μέχρι το 2010, όταν είχαμε την αιματηρή ρήξη ανάμεσα στα δυο κράτη με το γνωστό επεισόδιο του Μαβί Μαρμαρά . Το επεισόδιο αυτό υπήρξε η παταγωδώς ανεπιτυχής προσπάθεια των ισλαμιστών του Ερντογάν να ηγεμονεύσουν επί του Ισραήλ, πειθαναγκάζοντάς το να υποκύψει στη βούληση της Άγκυρας σε μια σειρά ζητημάτων που αφορούσαν στα ζωτικά του συμφέροντα. Καθόλου τυχαία, η οριοθέτηση ΑΟΖ Κύπρου-Ισραήλ ακολούθησε αμέσως μετά. Η Τριμερής της Λευκωσίας της 28ης Ιανουαρίου 2016 υπήρξε συνεπακόλουθο των εξελίξεων αυτών.

Σε ό,τι αφορά την Κύπρο, το κρίσιμο στρατηγικό κέρδος είναι πως η κυβέρνηση του Ισραήλ έχει πάψει πλέον να είναι αιχμάλωτη της Άγκυρας. Έτσι μεταξύ Λευκωσίας και Ιερουσαλήμ μπορεί να οικοδομηθεί, πλέον, μια αυτόνομη και αμοιβαία επωφελής σχέση. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει για την Ουάσινγκτον (ούτε και βέβαια για το Λονδίνο) που παραμένει δέσμια της Άγκυρας.

Στους επόμενους μήνες ο Νίκος Αναστασιάδης θα γίνεται αποδέκτης πολλών μηνυμάτων από τον Μπάιντεν τα οποία, στο τέλος της ημέρας και όταν θεωρηθεί αναγκαίο, θα εκφραστούν και “καουμπόικα” με τη μορφή “βέτο” υπέρ της Τουρκίας. Ανάλογα πως ο κύπριος Πρόεδρος χειριστεί το “βέτο” του Μπάιντεν, θα είναι και η κληρονομιά και η υστεροφημία που θα αφήσει.

Τούτη την φορά ο Νίκος Αναστασιάδης δεν θα μπορεί να επικαλεστεί την απουσία επιλογών και την ύπαρξη “πιστολιού στον κρόταφο”, όπως έκανε με την περίπτωση της ληστείας των καταθέσεων των πολιτών τον Μάρτη του 2013. Σήμερα οι επιλογές φωνάζουν από μακριά. Και αυτή είναι η επιτομή της ηγεσίας. Η ικανότητα του ηγέτη να έχει και να δημιουργεί επιλογές. Για να αποφασίζει ελεύθερα.

Πηγή : mignatiou.com