Του Στέφανου Κωνσταντινίδη*
H λύση που διαπραγματεύεται η ελληνική πλευρά για το Κυπριακό διολίσθησε σταδιακά σε ένα συνομοσπονδικό μόρφωμα δύο κρατών και ένα θεσμικό πλαίσιο που θα επιβεβαιώνει την επικυριαρχία της Άγκυρας σε ολόκληρο το νησί και θα διαφυλάττει τα συμφέροντα των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ στην περιοχή. Cyprus: The Beginnings of a Racial Bizonal – Bicommunal Federation Το νέο αυτό κρατικό μόρφωμα θα προκύψει με τη διάλυση της Κυπριακής

Δημοκρατίας και θα είναι δομημένο στη βάση φυλετικών κριτηρίων. Αυτό σημαίνει πως θα υπάρχει εθνοτική ψήφος και οι πολίτες δεν θα ψηφίζουν με ενιαίους εκλογικούς καταλόγους αλλά με καταλόγους που θα βασίζονται στην εθνοφυλετική τους καταγωγή και τη θρησκεία τους. Θα εκλέγουν επίσης τους αντιπροσώπους τους από κατάλογο εθνοτικών υποψηφίων και στη βάση εθνοτικών ποσοστώσεων. Δεν θα ισχύει επομένως η δημοκρατική αρχή ένας άνθρωπος μία ψήφος, από ενιαίους εκλογικούς καταλόγους, όπως αυτό συμβαίνει σε όλο τον κόσμο.

Στη πράξη αυτό σημαίνει πως Τουρκοκύπριοι  και Ελληνοκύπριοι θα εκλέγουν ξεχωριστά τους αντιπροσώπους τους και επί πλέον θα υπάρχει ανάμεσα τους πολιτική και εν πολλοίς  και αριθμητική  ισότητα, έστω και αν οι Ελληνοκύπριοι αποτελούν το 80% του πληθυσμού και ο Τουρκοκύπριοι το 18%. Αυτό όμως, είναι κάτι που δεν υπάρχει πουθενά, σε κανένα σύγχρονο κράτος, ομοσπονδία ή ενιαίο κράτος. Αν για παράδειγμα, ίσχυε αυτό στις ΗΠΑ, θα έπρεπε οι Αφροαμερικανοί να ψηφίζουν ξεχωριστά από τους άλλους πολίτες. Το ίδιο και οι Αγγλοσάξονες, το ίδιο και  οι Ισπανόφωνοι. Αν ίσχυε στην Ισπανία, δεν θα έπρεπε να υπάρχουν ενιαίοι εκλογικοί κατάλογοι, αλλά οι Βάσκοι να ψήφιζαν ξεχωριστά, οι Καταλανοί ξεχωριστά και ούτω καθ’ εξής.

Πως θα ενωθεί όμως με αυτό τον τρόπο  η διαιρεμένη σήμερα από την κατοχή Κύπρος; Προπάντων που ανάμεσα στα δύο κράτη, που θα αποτελούν το συνομοσπονδιακό μόρφωμα, θα υπάρχουν σύνορα και θα διαφυλάσσεται η εθνοτική πληθυσμιακή τους καθαρότητα! Μόνον ένα 20%, για παράδειγμα, των προσφύγων θα έχουν το δικαίωμα να επιστρέψουν στα σπίτια τους, ακριβώς για να διατηρηθεί η εθνοτική καθαρότητα του τουρκοκυπριακού κρατιδίου.

Σε καμιά ομοσπονδία στον κόσμου δεν συζητείται, ούτε συζητήθηκε ποτέ εδαφικό και κυρίως περιουσιακό θέμα στη βάση φυλετικών κριτηρίων. Στην Κύπρο το θέμα αυτό προέκυψε λόγω της τουρκικής εισβολής και της εθνοκάθαρσης που επέβαλε η Τουρκία με τη βίαιη μετακίνηση των πληθυσμών. Οι άνθρωποι όμως που μετακινήθηκαν βίαια, διατηρούν πάντα δικαιώματα επί της περιουσίας τους. Αυτό αναγνωρίζεται από το διεθνές δίκαιο και επιβεβαιώθηκε με αποφάσεις δικαστηρίων. Τα δε υπό κατοχή εδάφη ανήκουν πάντα, σύμφωνα με το διεθνές αλλά και το ευρωπαϊκό δίκαιο, στη Κυπριακή Δημοκρατία.

Στις ομοσπονδίες τα σύνορα ανάμεσα στις επαρχίες, τις πολιτείες ή τα κρατίδια ενός ομοσπονδιακού κράτους είναι εντελώς τυπικά και προσαρμόζονται σε διοικητικές και γεωγραφικές ανάγκες και όχι σε φυλετικά κριτήρια. Είναι όπως, για παράδειγμα, τα τυπικά σύνορα που υπάρχουν ανάμεσα σε δύο κυπριακές επαρχίες ή δύο κυπριακά χωριά ή ανάμεσα σε δύο ελλαδικές περιφέρειες. Στην Κύπρο συζητείται το εδαφικό με τρόπο που οδηγεί στη δημιουργία εθνοφυλετικών συνόρων, ανάμεσα στα δύο συνιστώντα κρατίδια. Στην ουσία δηλαδή, αυτό που θα προκύψει από μια τέτοια λύση θα είναι κάτι σαν τα εθνικά σύνορα δύο ανεξάρτητων κρατών. Γι’ αυτό γίνεται λόγος για το έδαφος που θα κατέχει το κάθε συνιστών κρατίδιο και συζητείται εδαφικό πρόβλημα.

Σε καμιά ομοσπονδία δεν υπάρχει, ούτε συζητείται, εθνοφυλετική ποσόστωση κατοχής εδάφους. Σε καμιά ομοσπονδία δεν υπάρχει ούτε συζητείται εθνοφυλετική ποσόστωση κατοχής περιουσίας. Οι πολίτες αυτών των κρατών είναι ελεύθεροι να αποκτήσουν όση περιουσία θέλουν σε οποιοδήποτε μέρος του ομοσπονδιακού κράτους. Για παράδειγμα στον Καναδά, ο γαλλόφωνος κάτοικος της επαρχίας του Κεμπέκ μπορεί να αποκτήσει όση περιουσία θέλει στις αγγλόφωνες επαρχίες του Καναδά. Και αντίστοιχα ο αγγλόφωνος κάτοικος μιας άλλης επαρχίας, μπορεί να αποκτήσει όση περιουσία θέλει στο γαλλόφωνο Κεμπέκ.  Δεν υπάρχει κανένας περιορισμός βασισμένος σε φυλετικά κριτήρια.

Σε καμιά ομοσπονδία στον κόσμο δεν υπάρχουν εθνικά σύνορα ανάμεσα στα συνιστώντα μέρη της. Για παράδειγμα, δεν υπάρχει κάτι τέτοιο στις καναδικές επαρχίες, ούτε ανάμεσα στις αμερικανικές πολιτείες, ούτε ανάμεσα στα γερμανικά κρατίδια. Με άλλα λόγια, ο ομοσπονδιακός χώρος, το ομοσπονδιακό έδαφος, είναι ενιαίο.  Αν σ’ αυτό προστεθεί και το γεγονός ότι τα δύο συνιστώντα κρατίδια θα διαθέτουν και  δική τους «εσωτερική» ιθαγένεια, στην ουσία θα πρόκειται για ένα συνομοσπονδιακό μόρφωμα. Διότι πουθενά στον κόσμο δεν διαθέτουν δική τους ιθαγένεια τα συνιστώντα μέρη  των ομοσπονδιακών κρατών.  Πουθενά δεν συζητείται τέτοιο θέμα. Γιατί στην Κύπρο συζητείται; Γιατί απλούστατα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων η συζήτηση δεν είναι για μια ομοσπονδία, όπως αυτές του υπόλοιπου κόσμου, αλλά για ένα συνομοσπονδιακό μόρφωμα με πλήρη εξάρτηση από την Άγκυρα.

Σ΄όλες τις ομοσπονδίες-μιλάμε για σοβαρά κράτη-υπάρχει ενότητα εδάφους. Η κεντρική μάλιστα κυβέρνηση ασκεί έλεγχο και διαχειρίζεται  ζωτικά σημεία αυτού του εδάφους, όπως τα αεροδρόμια, τα λιμάνια, τους σιδηροδρομικούς σταθμούς και σημαντικές θαλάσσιες ή ποτάμιες γέφυρες. Στην Κύπρο διαπραγματευόμαστε τα σύνορα των δύο μελλοντικών συνιστώντων κρατιδίων, ωσάν να πρόκειται για ανεξάρτητα κράτη, όπου το καθένα θα έχει τον πλήρη έλεγχο του εδάφους του ! Συζητάς με πολιτικούς και τεχνοκράτες που σου λένε, ούτως ή άλλως η μελλοντική λύση θα καταρρεύσει. Ας πάρουμε τουλάχιστον όσα περισσότερα εδάφη μπορούμε !

Και κάποιοι σου θυμίζουν ότι αυτό συμβούλευε πριν 42 χρόνια και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο «εθνάρχης» ! Αλλά αυτή δεν είναι σοβαρή πολιτική. Ούτε και οι εκπρόσωποι της τουρκικής πλευράς είναι τόσο χαμηλού διανοητικού επιπέδου για να διαπραγματευτούν επιστροφή εδαφών χωρίς ανταλλάγματα. Τα οποία εδάφη  ούτως ή άλλως θα μπορεί να ανακαταλάβει η Άγκυρα  ανά πάσαν στιγμή. Όσο δε για το περιουσιακό, με βάση όσα συμφωνήθηκαν, λύνεται επί της ουσίας υπέρ των εποίκων αφού θα έχουν ως χρήστες περισσότερα δικαιώματα από τους ιδιοκτήτες.

Η κατάσταση αυτή προκύπτει από την αποδοχή της διζωνικής ομοσπονδίας ως βάσης λύσης του Κυπριακού. Στις ιστορικές αναφορές για την απαρχή της έννοιας της διζωνικότητας, πολλοί αναφέρονται είτε στις συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου που εισήγαγαν βέβαια τον πολιτικό δικοινοτισμό αλλά όχι και τη διζωνικότητα, ούτε το ομοσπονδιακό κράτος. Το κράτος που προέκυψε από τις συμφωνίες Ζυρίχης- Λονδίνου είχε ασφαλώς δυσλειτουργικό με πολλαπλά μειονεκτήματα, με κυριότερο τους φυλετικούς εκλογικούς καταλόγους και τη φυλετική ανάδειξη των αξιωματούχων του, αλλά παρέμενε ενιαίο. Άλλοι, οι περισσότεροι, ανάγουν την διζωνικότητα στις συμφωνίες κορυφής Μακαρίου και Κυπριανού με τον Ντενκτάς. Αλλά και στις συμφωνίες αυτές ακόμη-ουσιαστικά επρόκειτο για κατευθυντήριες γραμμές διαπραγμάτευσης και όχι για συμφωνίες όπως αποκαλούνται-ο όρος «διζωνική ομοσπονδία» δεν υπάρχει. Ακόμη και οι πιο φανατικοί θιασώτες της διζωνικής λύσης παραδέχονται ότι ο όρος αυτός μπήκε στη δημόσια συζήτηση και έγινε αποδεκτός στη δεκαετία του ΄80, με την επιμονή κυρίως των Εγγλέζων που προώθησαν την σχετική τουρκική θέση επ΄αυτού και με πρωτεργάτη τον τότε κύπριο πρόεδρο Γιώργο Βασιλείου. Ασφαλώς αυτό ήταν μια μόνιμη απαίτηση της Άγκυρα . Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στους όρους  “δι-κοινοτική” ή “δι-περιφερειακή” και διζωνική ομοσπονδία, τόσο σε εννοιολογικό επίπεδο, όσο και σε πολιτικο- συνταγματικό. Με τον όρο διζωνική περιχαρακώνεται μια περιοχή με εθνικά σύνορα και αναδεικνύεται η έννοια του ξεχωριστού κράτους.

Επιπλέον ο όρος διζωνική εισάγει στοιχεία κυριαρχίας που δεν υπάρχουν στον όρο περιφέρεια. Με αυτό τον όρο επίσης εισάγονται συνομοσπονδιακά στοιχεία  που δεν υπάρχουν στην έννοια της δικοινοτικότητας. Αυτό εξηγεί άλλωστε και την επιμονή κάποιων να αναγάγουν τα στοιχεία δικοινοτισμού που υπάρχουν στο σύνταγμα του 1960 σε δήθεν αναφορές σε ομοσπονδία.

Επομένως δεν υπάρχει καμιά νομιμοποίηση της διζωνικότητας στις κατευθυντήριες γραμμές λύσης που συμφωνήθηκαν μεταξύ Μακαρίου / Ντενκτάς στις 12/2/1977, αλλά ούτε και στο σύνταγμα του 1960. Υπήρξε μάλιστα επ΄αυτού και σαφής νομική γνωμάτευση του  Γενικού Εισαγγελέα της Κυπριακής Δημοκρατίας Μιχαλάκη Τριανταφυλλίδη.  Άλλωστε στις κατευθυντήριες γραμμές Μακαρίου- Ντενκτάς δεν υπάρχει ούτε καν ρητή αναφορά στην δημιουργία δύο περιφερειών, αλλά σε έδαφος υπό την διοίκηση των δύο κοινοτήτων.

Και μέχρι και το 1989 ουδεμία αναφορά γίνεται στον όρο «διζωνική» στα περί Κύπρου ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Για πρώτη φορά εμφανίζεται ο όρος «διζωνική» στις 12 Μαρτίου 1990, στο Ψήφισμα 649 του Συμβουλίου Ασφαλείας, δηλαδή επί προεδρίας Γιώργου Βασιλείου.

Στην πραγματικότητα όμως, οι ρίζες του δικοινοτισμού και κατ’ επέκταση και της διχοτομικής πολιτικής στο Κυπριακό που οδήγησαν και στην υιοθέτηση της διζωνικής ομοσπονδίας, βρίσκονται στο πρώτο δοτό «σύνταγμα» που οι Βρετανοί παραχώρησαν στην αποικία το 1882. Στο σύνταγμα αυτό οι Βρετανοί διαστρεβλώνουν και παραμορφώνουν την έννοια της φιλελεύθερης δημοκρατίας και υιοθετούν την έννοια του «μιλέτ» της οθωμανικής περιόδου. Με βάση την έννοια αυτή, αναγνωρίζονται κατά προτεραιότητα οι  εθνικοθρησκευτικές κοινότητες ως πολιτικά υποκείμενα ενώ οι πολίτες περνούν σε δεύτερη κατηγορία.

Έτσι οι Άγγλοι, εφαρμόζοντας την πολιτική του «διαίρει και βασίλευε» για την εκλογή των μελών του περιβόητου εκείνου Νομοθετικού Συμβουλίου που εισήγαγαν αργότερα, επέβαλαν την αρχή δύο ξεχωριστών εκλογικών σωμάτων, ενός των Ελλήνων και ενός  των Τούρκων, όπου ως εθνικοθρησκευτικές κοινότητες εξέλεγαν τους αντιπροσώπους τους από ξεχωριστούς εκλογικούς καταλόγους και με εθνοτικές ποσοστώσεις. Αυτό ακριβώς εξυπηρετούσε τη γνωστή βρετανική πολιτική του «διαίρει και βασίλευε».

Σε καμιά χώρα του κόσμου όμως, με δημοκρατικό πολίτευμα, δεν εφαρμόστηκε η αρχή αυτή. Αν για παράδειγμα εφαρμοζόταν στην ίδια τη Βρετανία, θα έπρεπε να υπήρχαν ξεχωριστά εκλογικά σώματα, ξεχωριστοί εκλογικοί κατάλογοι και εθνικοθρησκευτικές ποσοστώσεις  για προτεστάντες, καθολικούς, Ιρλανδούς, Σκωτσέζους, κλπ. Και σήμερα θα προσθέταμε και τους μουσουλμάνους φυσικά.

Αν εφαρμοζόταν στις ΗΠΑ θα έπρεπε να υπάρχουν ξεχωριστά εκλογικά σώματα για τους λευκούς, τους Αφροαμερικανούς, τους ισπανόφωνους, τους μουσουλμάνους κ.λπ. Αυτή την αναγωγή μπορεί να την κάνει κανείς σε όλες τις χώρες όπου εφαρμόζεται η φιλελεύθερη δημοκρατία και ισχύουν ενιαίοι εκλογικοί κατάλογοι, όπως και εκλογή αντιπροσώπων του λαού, ανεξάρτητα φυλετικής καταγωγής, θρησκείας ή χρώματος.

Στην Κύπρο, από την εισαγωγή της διχοτομικής αυτής πολιτικής το 1882, περάσαμε στις συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου το 1959, με την ίδια λογική, και από εκεί στη διζωνική ομοσπονδία για την οποία συζητούμε σήμερα και που δεν θα είναι τίποτε άλλο από μιας μορφής απαρτχάιντ. Αυτό που ο Νέλσον Μαντέλα, τον οποίο επικαλούνται μάλιστα κάποιοι στην Κύπρο, απέρριψε για τη Νότια Αφρική. Αν ποτέ εφαρμοστεί στην Κύπρο αυτό το σύστημα, οι Κύπριοι θα μετατραπούν απλώς σε πειραματόζωα ενός πολιτικού εργαστηρίου της Νέας Τάξης, αφού θα πρόκειται για ένα μόρφωμα δομημένο σε φυλετικά κριτήρια.

Η διζωνική ομοσπονδία κυπριακής κοπής, είναι ένα πολιτειακό κατασκεύασμα χωρίς μέλλον και χωρίς προοπτική που θα προκαλέσει πολύ περισσότερα προβλήματα από αυτά που θα λύσει. Δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντα ούτε των Ελλήνων ούτε των Τούρκων της Κύπρου. Εξυπηρετεί όμως, πολύ καλά, τα συμφέροντα της Τουρκίας και αυτά των Αγγλοαμερικανών και του ΝΑΤΟ. Άλλωστε, αν το πολιτειακό αυτό κατασκεύασμα παρουσιάζει  κάτι το θετικό, γιατί δεν το εφαρμόζει η Τουρκία για τους Κούρδους, γιατί δεν το εφαρμόζει η Ισπανία για τους Βάσκους και τους Καταλανούς, γιατί δεν το εφαρμόζει η Γαλλία για τα έξι εκατομμύρια μουσουλμάνους, γιατί δεν το εφαρμόζει ο Καναδάς για τους γαλλόφωνους, γιατί δεν το εφαρμόζει η ίδια η Βρετανία με τις πολλαπλές δικές της μειονότητες; Πουθενά στον κόσμο δεν συζητείται κάτι τέτοιο.

Συζητείται όμως στην Κύπρο, ωσάν οι Κύπριοι να είναι πολίτες με ειδικές ανάγκες. Η ύπαρξη πολλαπλών εθνικών μειονοτήτων δεν εμπόδισε φυσικά τον Μπαράκ Ομπάμα, χωρίς διζωνικό φυλετικό  σύστημα, να γίνει πρόεδρος στις ΗΠΑ, ούτε τους γαλλόφωνους μειονοτικούς στον Καναδά να είναι επικεφαλής της χώρας για δεκαετίες, ούτε και εβραϊκής καταγωγής πολίτες να γίνουν πρωθυπουργοί  στη Βρετανία και τη Γαλλία. Γιατί λοιπόν στην Κύπρο οι Τουρκοκύπριοι θα αποκλείονταν από την προεδρία της Δημοκρατίας, από την εκτελεστική ή την νομοθετική εξουσία, σε μια ενοποιημένη κοινωνία,  με κοινά κόμματα στη βάση προγραμματικών και ιδεολογικών αναφορών και όχι φυλετικών  κατασκευασμάτων;

Συμπερασματικά ένα διζωνικό κατασκεύασμα στην Κύπρο νομιμοποιεί τα αποτελέσματα της τουρκικής εισβολής, εξυπηρετεί τα μακροπρόθεσμα γεωπολιτικά συμφέροντα της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο, διότι της επιτρέπει τον έλεγχο ολόκληρης της Κύπρου μέσω της ελεγχόμενης τουρκικής μειονότητας που αναδεικνύεται σε ισότιμη με την ελληνική πλειοψηφία, στη βάση της πολιτικής ισότητας, εξουδετερώνει την Ελλάδα από ένα ιστορικό χώρο με παρουσία αιώνων και διατηρεί άθικτη την αγγλοαμερικάνικη επικυριαρχία και αυτή του ΝΑΤΟ στην περιοχή. Μη ξεχνούμε ότι κανείς δεν θίγει το καθεστώς των βρετανικών βάσεων στην Κύπρο, ως κυρίαρχου βρετανικού εδάφους!

* Καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.