Ενώ οι δαπάνες του δημοσίου παραμένουν στο απυρόβλητο, η κυβέρνηση επιβαρύνει για πολλοστή φορά με υψηλότερους φόρους τους συνεπείς φορολογουμένους και τις επιχειρήσεις που διανέμουν ακόμα μέρισμα. Έτσι, όμως, διαλύεται ο παραγωγικός και ο κοινωνικός ιστός, η οικονομία γίνεται δυσλειτουργική και δεν αποκλείεται να καταλήξει …όπως το συμπαθητικό τετράποδο του Χότζα!

Σε αυτό θα συμβάλλει καθοριστικά η αύξηση του ΦΠΑ και η αύξηση της φορολογίας των μερισμάτων από 10% σε 15% στους μετόχους επιχειρήσεων που  κάνουν κέρδη, δημιουργούν δουλειές, εξακολουθούν και πληρώνουν  φόρους και κάνουν επενδύσεις, έχοντας ήδη συνεισφέρει πολλαπλώς στην προσπάθεια προσαρμογής.

Στο πλαίσιο αυτό και για όσο διάστημα διαρκεί η αβεβαιότητα, ως προς τις προοπτικές ανάκαμψης της οικονομίας, οι καταθέσεις δεν πρόκειται να επανέλθουν στο τραπεζικό σύστημα και οι περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων δεν πρόκειται να αρθούν. Με τις καταθέσεις να υπολείπονται κατά €100 δισ. περίπου των χορηγήσεων, η μείωση του χρηματοδοτικού κενού των τραπεζών, που σήμερα καλύπτεται από το Ευρωσύστημα, θα επιφέρει  τη συρρίκνωση των ισολογισμών των τραπεζών μέσω της τακτοποίησης των προβληματικών δανείων που ανέρχονται σε 40% – 50% περίπου του συνόλου των χορηγήσεων.

Η επαναφορά στην κανονικότητα προϋποθέτει την όσο το δυνατόν ταχύτερη ρύθμιση των προβληματικών δανείων, με ενίσχυση του πτωχευτικού δικαίου και του πλαισίου πλειστηριασμών και μεταβίβασης των απαιτήσεων των τραπεζών σε εταιρείες εξειδικευμένες σε ρευστοποιήσεις, αναδιαρθρώσεις και αναχρηματοδοτήσεις υπερχρεωμένων επιχειρήσεων. Η σταθερότητα της οικονομίας στο μεταβατικό αυτό στάδιο απαιτεί προσεκτικές κινήσεις ώστε να μετριασθούν τυχόν προβλήματα κερδοφορίας των τραπεζών και ασυνέχειας στη ρευστότητα της οικονομίας και την επιχειρηματική δραστηριότητα.

• Η βιομηχανική παραγωγή εμφανίζει στασιμότητα καθώς ο αποπληθωρισμός έχει εδραιωθεί και η οικοδομή αποδυναμώνεται εκ νέου. Από την άλλη, η δυναμική της αγοράς εργασίας στον ιδιωτικό τομέα οφείλεται στη δημιουργία θέσεων εργασίας στην εστίαση, τα καταλύματα και την εκπαίδευση. Καθώς έχουν αρχίσει να αποδίδουν οι αύξησης φόρων και εισφορών που ψηφίστηκαν το 2015, τα έσοδα του κράτους αυξάνουν, αλλά και οι ληξιπρόθεσμες οφειλές του κράτους προς τους πολίτες, αυξάνουν. Παράλληλα σταθερά υψηλός σχηματισμός νέων ληξιπρόθεσμων οφειλών των φορολογούμενων προς το κράτος δημιουργεί ερωτηματικά για την αποδοτικότητα των επικείμενων νέων αυξήσεων στους φόρων.
• Στοιχεία για το μέγεθος των επιχειρήσεων και το μερίδιο τους στην απασχόληση καταδεικνύουν τη σημασία ενός ισορροπημένου μίγματος μικρών και μεγάλων επιχειρήσεων.  Η αύξηση του μεριδίου των μεγάλων επιχειρήσεων στην απασχόληση συνοδεύεται όχι μόνο από μια αύξηση της παραγωγικότητας, των μισθών και μιας σειράς δεικτών όπως ενδεικτικά οι δαπάνες των επιχειρήσεων για έρευνα και ανάπτυξη και η συνεργασία επιχειρήσεων με πανεπιστήμια.
• Κυρίως, οδηγεί στη συνολική αύξηση της απασχόλησης, με ό,τι επακόλουθες συνέπειες έχει αυτό για την ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή. Στο ερώτημα πώς μπορεί να αυξηθεί το μέσο μέγεθος επιχειρήσεων σε μια χώρα, και ειδικότερα στην Ελλάδα όπου το μέγεθος είναι τόσο μικρό, η εκλογίκευση της φορολόγησης επιχειρηματικών κερδών, η φορολογία εισοδημάτων φυσικών προσώπων που δεν αποτελεί αντικίνητρο στην εργασία, η εδραίωση συνθηκών ανταγωνισμού στις αγορές και κρατικές ρυθμίσεις που δεν είναι παρελκυστικές, αποτελούν ένα καλό σημείο εκκίνησης για οποιαδήποτε κυβέρνηση

Από την άλλη πλευρά όμως, εξακολουθεί να επικρατεί αβεβαιότητα για τις προοπτικές της οικονομίας, η οποία αποτυπώνεται κυρίως στην πτώση της καταναλωτικής εμπιστοσύνης και την αναιμική αύξηση της απασχόλησης, την ώρα που οι επικείμενες  αυξήσεις στη φορολογία και περικοπές των συντάξεων, αυξάνουν τις πιέσεις στο διαθέσιμο εισόδημα, την κατανάλωση και τις λιανικές πωλήσεις. Παράλληλα, οι περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων αποθαρρύνουν τις επενδύσεις, ενώ η ένταση του προσφυγικού ζητήματος μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τον τουρισμό.
Η μικτή αυτή  εικόνα αντανακλάται σε αρκετά από τα στοιχεία που ανακοινώθηκαν κατά τη διάρκεια του τελευταίου μήνα. Ειδικότερα:

• Ο δείκτης οικονομικού κλίματος παρουσίασε μικρή βελτίωση τον Μάρτιο του 2016 (στις 90,1 μονάδες από 89 τον προηγούμενο μήνα), ως αποτέλεσμα κυρίως των καλύτερων προσδοκιών στη βιομηχανία και τις υπηρεσίες και την τάση σταθεροποίησης που εμφανίζεται στο λιανικό εμπόριο και τις κατασκευές.
• Παρά την υποχώρηση του γενικού δείκτη βιομηχανικής παραγωγής τον Φεβρουάριο του 2016 (-2,9%), συνολικά το διάστημα Ιαν-Φεβ 2016 καταγράφεται θετική μεταβολή (+0,7%), ενώ η παραγωγή στη μεταποίηση χωρίς τα πετρελαιοειδή κινείται ανοδικά για τέταρτο συνεχόμενο μήνα (+0,7% τον Φεβρουάριο, +2,9% το διάστημα Ιαν-Φεβ 2016), ακολουθώντας τη μικρή, αλλά σταθερή, βελτίωση των επιχειρηματικών προσδοκιών που καταγράφεται από το φθινόπωρο του 2015 και μετά.
• Ο δείκτης PMI στη μεταποίηση παρουσίασε οριακή βελτίωση τον Μάρτιο του 2016 (στις 49 μονάδες από 48,4 τον προηγούμενο μήνα), ωστόσο παρέμεινε κάτω από το επίπεδο των 50 μονάδων που αντανακλά τη συρρίκνωση του κλάδου. Παρά την υποχώρηση που καταγράφεται στις νέες παραγγελίες και τα αποθέματα, ο αριθμός των απασχολουμένων παρουσίασε μικρή αύξηση.
• Οι εξαγωγές αγαθών χωρίς πετρελαιοειδή ανακάμπτουν τον Φεβρουάριο του 2016, καταγράφοντας άνοδο +3,7% και αναπληρώνοντας τις απώλειες του Ιανουαρίου (-4,4%), παρά τις δυσκολίες που προκάλεσαν οι κινητοποιήσεις των αγροτών. Την ίδια ώρα οι εισαγωγές σημείωσαν άνοδο +13,7%.

Ταυτόχρονα, καταγράφονται αρνητικές εξελίξεις, οι οποίες θέτουν την αγορά σε κατάσταση αναμονής. Οι εξελίξεις αυτές σχετίζονται κυρίως με την υποχώρηση της καταναλωτικής εμπιστοσύνης, τη στασιμότητα στην αγορά εργασίας, την εκροή καταθέσεων και την απώλεια εσόδων από τις μεταφορές και τη ναυτιλία. Πιο αναλυτικά:

• Ο δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης καταγράφει νέα σημαντική υποχώρηση τον Μάρτιο του 2016 (στις -71,9 μονάδες από -66,8 μονάδες τον προηγούμενο μήνα). Η απαισιοδοξία των καταναλωτών για το προσεχές διάστημα προσεγγίζει τα ιστορικά χαμηλά του 2011, οι προσδοκίες ανεργίας ξεπερνούν τα επίπεδα του 2013, οι αποταμιεύσεις υποχωρούν και η οικονομική κατάσταση αξιολογείται όλο και δυσμενέστερη. Η πτώση της καταναλωτικής εμπιστοσύνης σχετίζεται κυρίως με τις προοπτικές μείωσης του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών, ως αποτέλεσμα των αναμενόμενων αλλαγών στη φορολογία και το ασφαλιστικό σύστημα, καθώς επίσης και με την όξυνση της προσφυγικής κρίσης.
• Ο αριθμός των εγγεγραμμένων ανέργων αυξήθηκε τον Φεβρουάριο του 2016 σε σύγκριση με τον προηγούμενο μήνα (+17 χιλ άτομα), ενώ το ποσοστό ανεργίας τον Ιανουάριο του 2016 παρέμεινε κοντά στο 24,5%, με το ποσοστό ανεργίας των νέων (κάτω των 25 ετών) να ξεπερνά το 51%. Επίσης, το ισοζύγιο προσλήψεων – αποχωρήσεων τον Φεβρουάριο, αν και θετικό (+14.437 θέσεις), ήταν σε χαμηλότερο επίπεδο από το αντίστοιχο το 2015 (+15.124).
• Η χρηματοδότηση προς τις επιχειρήσεις συνέχισε να υποχωρεί τον Φεβρουάριο του 2016 (-1,6%,), ενώ το υπόλοιπο των καταθέσεων (επιχειρήσεων και νοικοκυριών) παρέμεινε σχεδόν αμετάβλητο από τον Ιούλιο του 2015 στο επίπεδο των €122 δισ., με τις καταθέσεις των νοικοκυριών να έχουν μειωθεί κατά €1 δισ. περίπου (-€707 εκατ. τον Φεβρουάριο του 2016), γεγονός το οποίο καταδεικνύει ότι η εμπιστοσύνη στην οικονομική πολιτική που ασκείται είναι ακόμα ασθενής.
• Παράλληλα, ανησυχία προκαλεί η μεγάλη και μόνιμη από το καλοκαίρι του 2015 υποχώρηση των εισπράξεων από τις μεταφορές, ιδίως από τη ναυτιλία, λόγω της πτώσης των ναύλων αλλά και λόγω των capital controls (-54,4% τον Ιανουάριο του 2016), ενώ αντίστοιχη εμφανίζεται η υποχώρηση των εισπράξεων από άλλες υπηρεσίες σχεδόν όλους τους μήνες μετά τον Ιούλιο του 2015 (-35,3% τον Ιανουάριο του 2016). Ταυτόχρονα, η χωρητικότητα των ελληνικών εμπορικών πλοίων παρουσιάζει υποχώρηση τον Ιανουάριο του 2016 για 6ο συνεχόμενο μήνα.

Αυτό που προκύπτει από τα παραπάνω στοιχεία είναι ότι οι αντοχές που επέδειξε και συνεχίζει να επιδεικνύει η ελληνική οικονομία κινδυνεύουν να εξαντληθούν. Για να αποτραπεί αυτό, είναι αναγκαία η αποκατάσταση της δημοσιονομικής σταθερότητας, η εφαρμογή μιας συνεπούς αναπτυξιακής πολιτικής και ο περιορισμός των νέων φοροεισπρακτικών μέτρων, τα οποία βαθαίνουν την ύφεση.

Στο πλαίσιο αυτό, η ολοκλήρωση της αξιολόγησης του προγράμματος προσαρμογής αποτελεί προϋπόθεση για την επαναφορά του οικονομικού κλίματος και της εμπιστοσύνης των πολιτών σε σταθερή ανοδική πορεία, η οποία με τη σειρά της μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη θετικού ρυθμού ανάπτυξης κατά το δεύτερο εξάμηνο του τρέχοντος έτους.

Η διαμάχη για την συνομιλία που διέρρευσε ανάμεσα σε αξιωματούχους του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου δείχνει πως έκαναν λάθος.

Ο Έλληνας πρωθυπουργός εκμεταλλεύτηκε το αντίγραφο μιας τηλεδιάσκεψης για τις διαπραγματεύσεις για να ισχυριστεί ότι το ΔΝΤ προσπαθεί να πιέσει την χώρα προς την χρεοκοπία, ώστε να επιβάλλει ακόμα πιο αυστηρές πολιτικές λιτότητας.

Σε μια οργισμένη απάντηση, η Κριστίν Λαγκάρντ έφτασε πολύ κοντά στο να τον κατηγορήσει ανοικτά για παρακολούθηση των αξιωματούχων και διαρροή της ηχογράφησης.

Αν είναι αλήθεια ότι η ελληνική κυβέρνηση σχεδίασε αυτήν την κρίση σε μια προσπάθεια να διώξει το ΔΝΤ από τις διαπραγματεύσεις για το πρόγραμμα διάσωσης, τότε η τακτική της είναι η ανεύθυνη.

Όποια και αν είναι η πηγή της διαρροής, είναι ξεκάθαρο ότι ο κ. Τσίπρας θέλει το ΔΝΤ να αποχωρήσει. Για μια ακόμη φορά, επιδεικνύει μια ροπή προς το βραχυπρόθεσμο πολιτικό κέρδος και μια αδιαφορία για τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα της χώρας του.

Το πάντοτε μη δημοφιλές ΔΝΤ είναι εύκολος στόχος για έναν πρωθυπουργό που είναι αντιμέτωπος με την κριτική για το πώς χειρίζεται την οικονομία και την προσφυγική κρίση και δέχεται την πίεση μιας ανερχόμενης αντιπολίτευσης με επικεφαλής τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Είναι επίσης αλήθεια ότι το Ταμείο θα ήταν ένας πιο σκληρός κριτής της δημοσιονομικής και οικονομικής επίδοσης της Ελλάδας.

Αυτή την στιγμή, οι Βρυξέλλες επιμένουν πως η Ελλάδα έχει κάνει αρκετά για να ολοκληρώσει την πρώτη αξιολόγηση για την διάσωση των 86 δισ. ευρώ, ένα αναγκαίο βήμα πριν από οποιαδήποτε περαιτέρω συζήτηση για την ελάφρυνση χρέους. Το ΔΝΤ δεν έχει συμφωνήσει ακόμα να συμμετάσχει στις προσπάθειες διάσωσης, γιατί πιστεύει ότι οι μεταρρυθμίσεις που έχουν συμφωνηθεί μέχρι τώρα δεν θα οδηγήσουν σε επίτευξη των στόχων του προγράμματος.

Ο κ. Τσίπρας θα προτιμούσε να συμφωνήσει σε ένα μονοπάτι προς την ελάφρυνση χρέους χωρίς τους πιο αυστηρούς όρους και την παρακολούθηση του ΔΝΤ. Αλλά είναι ένας μη ρεαλιστικός στόχος. Οι Ευρωπαίοι πιστωτές μπορεί να ζητήσουν λιγότερα από την Ελλάδα όσον αφορά τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Αλλά επιμένουν σε πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ που η Ελλάδα δεν πρόκειται να επιτύχει με τις τρέχουσες πολιτικές. Η Γερμανία έχει αποκλείσει μεγάλες διαγραφές χρέους και δεν πρόκειται να συμφωνήσει σε αυτές χωρίς εμπλοκή του ΔΝΤ.

Η συνομιλία που διέρρευσε δεν προδίδει κάποια συνωμοσία για να αναγκαστεί η Ελλάδα να λάβει περισσότερα μέτρα λιτότητας.

Ο Πολ Τόμσεν, επικεφαλής του ευρωπαϊκού τμήματος του ΔΝΤ, έχει ήδη υποστηρίξει στο δημόσιο μπλογκ του ότι το τρέχον πρόγραμμα δεν βγαίνει, ότι το ΔΝΤ θα μπορούσε να αποδεχθεί λιγότερο αυστηρές μεταρρυθμίσεις αν συνοδεύονταν από μεγαλύτερη ελάφρυνση χρέους και ότι τόσο η Ελλάδα όσο και οι Ευρωπαίοι πιστωτές πρέπει να σταματήσουν να καθυστερούν την λήψη δύσκολων αποφάσεων.

Τα σχόλια του στην ιδιωτική συνομιλία που διέρρευσε – για την δυνατότητα να αναγκαστεί η Γερμανία να συμφωνήσει σε μια ελάφρυνση χρέους ή να δει το ΔΝΤ να αποχωρεί – αντανακλούν τις ίδιες ανησυχίες. Αντανακλούν επίσης την ανησυχία του ΔΝΤ ότι οι Βρυξέλλες θα επιτρέψουν για άλλη μια φορά οι συνομιλίες να συνεχιστούν μέχρι η Ελλάδα να βρεθεί στα πρόθυρα της χρεοκοπίας – πιθανότατα τον Ιούλιο, όταν πρέπει να καταβάλει μεγάλες πληρωμές χρέους – προτού βρεθεί ένας συμβιβασμός.

Το σενάριο αυτό είναι πολύ πιθανό. Οι διαπραγματεύσεις της Ε.Ε. με την Ελλάδα τα τελευταία έξι χρόνια μπορούν να περιγραφούν ως μια στρατηγική «παράτασης και προσποίησης» (extend and pretend), που αφήνει σε κάθε άλυτα προβλήματα για να αντιμετωπιστούν σε μια επόμενη κρίση. Το ΔΝΤ μπορεί να μην έχει μια εύκολη λύση για τα προβλήματα της Ελλάδας, αλλά τουλάχιστον επιμένει στην ανάγκη να υπάρχει ειλικρίνεια και είναι ο μόνος οργανισμός που ανησυχεί για τις μακροπρόθεσμες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται για να ευημερήσει η χώρα εντός της ευρωζώνης.

Οποιοσδήποτε ενδιαφέρεται για το μέλλον της Ελλάδας και της ευρωζώνης πρέπει να θέλει και την παραμονή του Ταμείου. Ούτε η Αθήνα, ούτε οι Βρυξέλλες πρέπει να τους δώσουν περισσότερους λόγους για να αποχωρήσουν.

Συνεχίζοντας την εισαγωγή του ο κ. Καραγεωργίου είπε με αλληγορικό τρόπο ότι εάν από μια αγελάδα ζητάει κανείς όλο της το γάλα, μπορεί σε κάποια στιγμή να του μείνει στα χέρια. Με τον τρόπο αυτό, ο Πρόεδρος του ΕΣΒΕΠ, έθεσε το πρόβλημα των αρνητικών επιπτώσεων της υπερφορολόγησης της μεσαίας τάξης, που σηκώνει και τα υψηλότερα φορολογικά βάρη. Πάντως, ο κος Νίκος Καραγεωργίου, έκλεισε την εισαγωγική του παρέμβαση με αισιόδοξο μήνυμα, λέγοντας ότι, παρά την κρίση, η οικονομία και τα προϊόντα της θα μπορέσουν να βρουν το δρόμο τους.

Στη συνέχεια το λόγο πήρε ο κ. Βαγγέλης Τολίδης, RetailerServicesExecutive, TheNielsenCompany, ο οποίος αναφέρθηκε στην επίδραση των τιμών στην εξέλιξη των πωλήσεων ταχυκίνητων αγαθών στο λιανεμπόριο.

Μετά τον εκπρόσωπο της NIELSEN, ο κ.  Διονύσης Νικολάου, Γενικός Διευθυντής του οργανισμού ΔιαΝΕΟσις, αναφέρθηκε στις δραστηριότητες του νέου αυτού ThinkTank και είπε ότι σκοπός του είναι να χαρτογραφήσει τάσεις και συμπεριφορές στην Ελληνική κοινωνία, ώστε μέσα από τη μελέτη τους να χαραχθούν και κατευθύνσεις ακολουθητέας οικονομικής πολιτικής.

Στο πλαίσιο αυτό οι κ.κ.Θοδωρής Γεωργακόπουλος – Δ/ντής Περιεχομένου και Κυριάκος Πιερρακάκης – Δ/ντής Ερευνών, παρουσίασαν την έρευνα «Τι πιστεύουν οι Έλληνες» υπογραμμίζοντας ιδιαίτερα ότι η Ελληνική κοινωνία είναι διχασμένη σε ευρωπαϊστές και αντιευρωπαϊστές, αλλά παρόλα αυτά οι Έλληνες, σε ποσοστό πάνω από 70%, προτιμούν να έχουν σαν νόμισμά τους το ευρώ παρά τη δραχμή. Οι δύο ερευνητές είπαν επίσης ότι αυτός ο δυισμός της ελληνικής κοινωνίας είναι αποτέλεσμα των οικονομικών εξελίξεων τα τελευταία χρόνια και υπό αυτή την έννοια θέλει ευρύτερη παρακολούθηση.

Τις σημερινές και μελλοντικές τάσεις στο λιανεμπόριο παρουσίασε ο κ.  Αριστοτέλης Παντελιάδης, Διευθύνων Σύμβουλος METRO ΑΕΒΕ, ο οποίος υπογράμμισε ότι οι τάσεις συγκέντρωσης στο λιανεμπορικό χώρο θα συνεχιστούν, χωρίς όμως αυτό να οδηγήσει σε  περαιτέρω ένταση στις σχέσεις προμηθευτών και Super Markets. O Διευθύνων Σύμβουλος της METRO AEBE είπε ότι τα μη αποδοτικά καταστήματα θα κλείσουν ως αποτέλεσμα του εξορθολογισμού της αγοράς.

Οι πωλήσεις για τις πωλήσεις θα εκλείψουν σταδιακά και στο χώρο του λιανεμπορίου θα επικρατήσει περισσότερη λογική, με κριτήριο την κερδοφορία καθ΄ όλο το μήκος της τροφοδοτικής αλυσίδας.  Ο κ. Παντελιάδης αναφέρθηκε επίσης στις τεχνολογικές ανατροπές που θα παρατηρηθούν στο λιανεμπόριο με τη χρήση του κινητού τηλεφώνου, έδωσε έμφαση στην ποιότητα της εξυπηρέτησης και τόνισε ότι στο εσωτερικό των καταστημάτων θα αυξηθούν τα υπάρχοντα τμήματα για να καλύψουν καλύτερα αγορές, στις οποίες αυτή τη στιγμή το Super Market έχει μικρή παρουσία, με έμφαση στα έτοιμα και ημι-έτοιμα φαγητά.

Κλείνοντας, ο Διευθύνων Σύμβουλος της METRO AEBE, αναφέρθηκε στη συντόμευση του χρόνου πληρωμής των προμηθευτών, στον τεράστιο ρόλο της επικοινωνίας μέσω των socialmedia και στον εξορθολογισμό των παροχών και εκπτώσεων, με γνώμονα τις δίκαιες ισορροπίες.

Το μίγμα πολιτικής που φαίνεται να προκρίνεται εντός του πλαισίου υλοποίησης του προγράμματος θα έχει έντονες υφεσιακές επιπτώσεις και θα εξουδετερώσει άλλες θετικές διαρθρωτικές επιδράσεις του στο επιχειρηματικό περιβάλλον. Οπωσδήποτε  το πρόγραμμα πρέπει να εφαρμοστεί γρήγορα αλλά προς άλλη κατεύθυνση. Και φυσικά τυχόν εγκατάλειψή του δεν μπορεί να φαντάζει ως βιώσιμη εναλλακτική καθώς θα οδηγήσει σε περαιτέρω φτωχοποίηση του ελληνικού λαού, καθηλώνοντας τη χώρα στη λογική της ψωροκώσταινας, όπου «σαν τα σκουλήκια, κάθε φτέρνα όπου μας έβρει μας πατεί», όπως γράφει ο Βάρναλης.

Μόνο η σταθερή υλοποίηση του προγράμματος μπορεί να οδηγήσει στην ανάκαμψη, που πρέπει να έχει βάθος και διάρκεια για να αρχίσουν οι επιχειρήσεις να προσλαμβάνουν ξανά. Η εκ νέου πτώση της παραγωγικότητας της ελληνικής οικονομίας το 2015 (αλλά και η στασιμότητα στην βελτίωση του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος) δεν είναι καλά σημάδια για την συνέχιση της προσαρμογής και τη διεθνή ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας. Αν μη τι άλλο, οι εξελίξεις αυτές σηματοδοτούν την ανάγκη σταθερής πλεύσης σύμφωνα με τους στόχους του προγράμματος προσαρμογής, δεδομένων των καθυστερήσεων της τελευταίας διετίας.

Σε κάθε περίπτωση, στα αρχικά στάδια ανάκαμψης δεν αναμένεται ταχεία πτώση της ανεργίας. Η αύξηση της απασχόλησης δεν πρόκειται να προέλθει από την απλή επαναπρόσληψη όσων έχασαν τις δουλειές τους μέχρι τώρα, αλλά κυρίως από τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, σε νέες δραστηριότητες και με νέες εξειδικεύσεις ή και σε νέες γεωγραφικές περιοχές. Απαιτούνται, συνεπώς, προγράμματα μαζικής επανακατάρτισης εργαζομένων, σε ευρεία κλίμακα, που συνδέονται με την απασχόληση στους δυναμικούς κλάδους της οικονομίας και όχι με προσφορά πλασματικής απασχόλησης στο δημόσιο ή σε επιδοτούμενες προσωρινά θέσεις εργασίας χωρίς μέλλον και προοπτική.

Σε διαφορετική περίπτωση, η ανεργία θα συνεχίσει να διατηρείται σε υψηλά επίπεδα, επιτείνοντας τα οικονομικά και πολιτικά αδιέξοδα. Η χώρα ανακάπτοντας πρέπει να ξεφύγει από τον φαύλο κύκλο της εξάρτησης της οικονομίας από την πολιτική, που με τη σειρά της δεν αφήνει την οικονομία να αναπτυχθεί δημιουργώντας ακόμη μεγαλύτερα προβλήματα στο πολιτικό σύστημα. Επείγει η υιοθέτηση πολιτικών ευθύνης που θα αγνοήσουν το κόστος των χρήσιμων για την οικονομική ανάπτυξη της χώρας αποφάσεων.

• Η πρακτική ταμειακής διαχείρισης του προϋπολογισμού περιορίζει τη ρευστότητα στην αγορά, λόγω των καθυστερήσεων στη διαπραγμάτευση, την ώρα που η επιχειρηματική δράση συνέρχεται αργά από την επιβολή των capital controls και η χρηματοδότηση της οικονομίας συνεχίζει να υποχωρεί, όπως άλλωστε και η αισιοδοξία των καταναλωτών, η απασχόληση στη βιομηχανία και οι παραγγελίες  στις εξαγωγές. Από την άλλη, το αδύναμο ξεκίνημα του τουρισμού  τον Ιανουάριο δεν αποτελεί λόγο ανησυχίας και οι εξελίξεις στο οικονομικό κλίμα καταγράφουν μια – κατά μέσο όρο – ελαφριά βελτίωση σε υπηρεσίες, εμπόριο, βιομηχανία και κατασκευές σε ότι αφορά προσδοκίες και απασχόληση.
• Οι ξένοι που ενδιαφέρονται να επενδύσουν στη χώρα μας μέσω συμπράξεων με Έλληνες, εύλογα επιθυμούν και οι Έλληνες συνέταιροι να συνεισφέρουν κεφάλαιο. Πώς, όμως, μπορούν να επενδύσουν με ίσους όρους όταν ένας επιπλέον φόρος (στα μερίσματα) επιβαρύνει, στην πράξη, μόνο τον Έλληνα μέτοχο ειδικά όταν το εγχώριο κεφάλαιο όλων των μεγεθών έχει ήδη πληγεί πολλαπλά Όταν δε είναι πλέον εμφανές ότι πέρα από ένα σημείο, η αύξηση των φόρων δεν αποδίδει τα προσδοκόμενα φορολογικά έσοδα. Όχι μόνο επειδή αυξάνει η φοροδιαφυγή, αλλά κυρίως επειδή εξαφανίζεται η οικονομική δραστηριότητα που δημιουργεί απασχόληση και τροφοδοτεί τα έσοδα του κράτους. Το παράδειγμα της εξωφρενικά υψηλής φορολόγησης της κινητής τηλεφωνίας δείχνει γλαφυρά πως μια ατμομηχανή επενδύσεων και ανάπτυξης μπορεί να βουλιάζει στην υπερφορολόγηση με αποτέλεσμα ένα φοροσκοπικό κράτος τελικά να χάνει πολλαπλάσια έσοδα.

Στο κατάμεστο αμφιθέατρο του Μεγάρου Καρατζά, στην Εθνική Τράπεζα, οι εκπρόσωποι του ΣΕΒ παρουσίασαν ένα ολοκληρωμένο και τεκμηριωμένο πακέτο επενδυτικών φορολογικών κίνητρων με βασικούς μοχλούς την έξυπνη φορολογία και την άρση των αντικινήτρων, που έχει ως στόχο την αντιμετώπιση του επενδυτικού κενού στη χώρα μας -γύρω στα 100 δις ευρώ μέχρι το 2022- μέσα από  την προσέλκυση παραγωγικών επενδύσεων.

Μιλώντας στην έναρξη της εκδήλωσης, ο κ. Ευτύχιος Βασιλάκης, μέλος του ΔΣ και επικεφαλής της Επιτροπής Φορολογικών Θεμάτων του ΣΕΒ, ξεκαθάρισε ότι σήμερα χρειάζεται εκσυγχρονισμός των φορολογικών διαδικασιών, άρση των φορολογικών αντικινήτρων και θέσπιση ισχυρών οριζόντιων επενδυτικών κινήτρων. Τόνισε, δε, ότι «αντί να θεσπίζουμε επενδυτικά κίνητρα που στηρίζονται και στηρίζουν τη φορολογική ειλικρίνεια και συνέπεια, αυξάνουμε τους ονομαστικούς συντελεστές προς όφελος της  φοροδιαφυγής και φοροκλοπής, ιδιαίτερα σε ένα περιβάλλον έντονα περιορισμένης ρευστότητας».  Ο κ. Βασιλάκης σχολίασε στο σημείο αυτό τις κυοφορούμενες προτάσεις για αύξηση των φορολογικών συντελεστών ύψους 300 εκ. €, επισημαίνοντας ότι η υπερφορολόγηση των πιο παραγωγικών και αποδοτικών εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα είναι συνταγή αποτυχίας.  Αναφερόμενος στις επιχειρήσεις τόνισε ότι η υπερφορολόγηση αποτελεί τον κανόνα, με αποτέλεσμα η χώρα μας να βρίσκεται στις υψηλότερες θέσεις στην ΕΕ και στον ΟΟΣΑ ως προς την φορολογία των επιχειρήσεων, αλλά και τη φορολόγηση της εργασίας, τόσο σε επίπεδο φόρων όσο και σε εισφορών. «Χρειαζόμαστε μέτρα που θα εκσυγχρονίσουν το φορολογικό περιβάλλον και θα τονώσουν τα δημόσια έσοδα και στο πλαίσιο αυτό η επέκταση της χρήσης των ηλεκτρονικών συναλλαγών, η διεύρυνση της ηλεκτρονικής τραπεζικής και κυρίως η υποχρεωτική καθιέρωση της ηλεκτρονικής τιμολόγησης στις συναλλαγές των επιχειρήσεων θα βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητα και θα ωφελήσουν και τις επιχειρήσεις και το ελληνικό κράτος».  Ενδεικτικά, σύμφωνα με Μελέτη του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών που εκπονήθηκε για λογαριασμό του ΣΕΒ, μόνο από την καθιέρωση της ηλεκτρονικής τιμολόγησης το ετήσιο όφελος για τις επιχειρήσεις μπορεί να φθάσει το 1,5 δις €, τα πλαστά και εικονικά τιμολόγια να μειωθούν έως 80% και το Κράτος να βάλει στα ταμεία του επιπλέον ΦΠΑ έως 1 δις € κάθε χρόνο.

Σε άλλο σημείο της παρέμβασής του, ο κ. Βασιλάκης αναφέρθηκε και στην ανάγκη να μπει μια τάξη και συνέπεια στους έγκαιρους φορολογικούς ελέγχους των εταιριών.  Όπως τόνισε, χρειαζόμαστε αποτελεσματικούς μηχανισμούς, όπως το Φορολογικό Πιστοποιητικό, που δεν έχει ανανεωθεί ακόμη για τα φορολογικά έτη από την 1/1/2016, το οποίο αποτελεί μία σημαντική καινοτομία στον τομέα των ελέγχων συμβάλλοντας άμεσα και αποτελεσματικά στην αύξηση των δημοσίων εσόδων, σε μια περίοδο που η διοίκηση αναζητεί πολλές φορές ευφάνταστους και αμφιλεγόμενου αποτελέσματος τρόπους για να κλείσει την τρύπα της δημοσιονομικής προσαρμογής. Σύμφωνα δε, με τα στοιχεία της ΕΛΤΕ-Επιτροπής Λογιστικής Τυποποίησης και Ελέγχων για την εφαρμογή του Φορολογικού Πιστοποιητικού, για τις χρήσεις 2011 έως 2014, το ποσοστό φορολογικής συμμόρφωσης των επιχειρήσεων ανήλθε στο 92%, η φορολογική βάση διευρύνθηκε κατά 5,5 δις €, ενώ τα  φορολογικά έσοδα για το Κράτος υπολογίζονται περί τα 400 εκατ. € ετησίως για την τετραετία 2011-2014.   Κλείνοντας την παρέμβασή του για τα φορολογικά αντικίνητρα στις επενδύσεις ο κ. Βασιλάκης αναφέρθηκε στις εκκρεμείς φορολογικές υποθέσεις, προτείνοντας τη σύσταση περιφερειακών επιτροπών επίλυσης των διαφορών από τη λειτουργία των οποίων αναμένονται ετήσια  φορολογικά έσοδα τουλάχιστον 100 εκ. € για τα επόμενα 5 έτη.  Παράλληλα πρότεινε, εκ μέρους του ΣΕΒ, την ανάγκη επέκτασης του χρόνου συμψηφισμού των φορολογικών ζημιών με μελλοντικά κέρδη από 5 χρόνια που είναι σήμερα σε 10 χρόνια, προκειμένου να διασφαλισθεί η δυνατότητα συμψηφισμού των υψηλών ζημιών, οι οποίες  δημιουργήθηκαν τα έτη της συνεχιζόμενης ύφεσης.

Μιλώντας στην εκδήλωση ο κ. Χάρης Κυριαζής, Πρόεδρος, Στέγη της Ελληνικής Βιομηχανίας & ΙΒΕΠΕ – ΣΕΒ, Σύμβουλος Διοίκησης ΣΕΒ,  παρουσίασε τον πυρήνα των προτάσεων του ΣΕΒ, για την ανάδειξη της χώρας ως σημαντικού επενδυτικού προορισμού, αναλύοντας δύο προτάσεις που αφορούν στην εκ των υστέρων φορολογική επιβράβευση των παραγωγικών δαπανών που δημιουργούν κερδοφορία (μέσω μεταφερόμενων υπερ-αποσβέσεων) και στην ενθάρρυνση εμβληματικών επενδύσεων σε τεχνολογία, υποδομές, περιβάλλον, βιομηχανία, μεταποίηση κ.α., όπου προτείνεται η θέσπιση σταθερής ανταγωνιστικής φορολόγησης δεκαετούς διάρκειας για επενδύσεις που δημιουργούν θετικές εξωτερικές επιδράσεις με μεγάλα πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα.  Ενδεικτικά, προτείνεται η φορολογία να μειωθεί στο 20% για επενδύσεις μεγαλύτερες των 100εκ. € ή/και για περισσότερες από 1000 νέες προσλήψεις. Όπως τόνισε στο πακέτο προτάσεων που προτείνει ο ΣΕΒ περιλαμβάνονται, επιπλέον, μέτρα άμεσης απόδοσης, όπως είναι η δημιουργία μονάδων «κοινών υπηρεσιών – (shared services)», οι  επενδύσεις στην έρευνα, στην τεχνολογική ανάπτυξη και στην καινοτομία μέσα από μια ενεργητική φορολογική λογική ισχυρών κινήτρων που ευθυγραμμίζουν την Ελλάδα με επιτυχημένες ευρωπαϊκές πρακτικές.

Στην εκδήλωση για την «Ελληνική Οικονομία: Προσαρμογή, Επενδύσεις και το Νέο Αναπτυξιακό Πρότυπο» μίλησε επίσης ο κ. Μιχάλης Μασουράκης, Chief Economist, ΣΕΒ, ενώ χαιρετισμό απηύθυνε ο κ. Γεώργιος Βενιέρης, Πρόεδρος της ΕΛΤΕ- Επιτροπή Λογιστικής Τυποποίησης και Ελέγχων, ενώ ο κ. Παναγιώτης Γιαννόπουλος, Α΄ Αντιπρόεδρος της ΕΛΤΕ,  παρουσίασε τα στοιχεία  της ΕΛΤΕ για το «Φορολογικό Πιστοποιητικό: Αξιολόγηση Υλοποίησης/Χρήσης και Παρουσίαση Συμπερασμάτων».  Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με χαιρετισμό του κ. Τρύφωνος Αλεξιάδη, Αναπλ. Υπουργού Οικονομικών, ο οποίος εκπροσώπησε τη Δημόσια Διοίκηση και  στη συζήτηση Στρογγυλής Τραπέζης για ένα Φιλικό Φορολογικό Περιβάλλον, που ακολούθησε  με συντονιστή τον κ. Κώστα Σφακάκη, Σύμβουλο Διοίκησης ΣΕΒ για Φορολογικά Θέματα και  με τη συμμετοχή των κ.κ. Γρηγόρη Δικαίου, Οικονομικού Διευθυντή Τομέα Ελλάδος του Ομίλου ΤΙΤΑΝ, Μιχάλη Μασουράκη, Chief Economist, ΣΕΒ, Ιωάννη Σταυρόπουλου, Δικηγόρου, διαχειριστή Εταίρου της Δικηγορικής Εταιρείας Σταυρόπουλος & Συνεργάτες.

Το κλείσιμο του διαδρόμου των Δυτικών Βαλκανίων σημαίνει ότι τώρα υπάρχουν εγκλωβισμένοι περίπου 50.000 πρόσφυγες στα ελληνικά σύνορα.

Αυτό έρχεται να προστεθεί στο δημοσιονομικό κόστος για την κυβέρνηση, και επίσης εκθέτει τις αποκλίσεις μεταξύ του ΣΥΡΙΖΑ και των ΑΝΕΛ.

Στις 18 Μαρτίου επιτεύχθηκε μια συμφωνία μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας, για να στέλνει πίσω στην Τουρκία τους πρόσφυγες, αλλά η εφαρμογή θα μπορούσε να πάρει καιρό, και είναι αβέβαιο εάν θα είναι αρκετό για να συγκρατήσει την ροή των μεταναστών.

Μία από τις μεγαλύτερες ανησυχίες για την Ελλάδα, επισημαίνει η HSBC, είναι ότι η μεγαλύτερη αποπληρωμή χρέους που θα κληθεί να καταβάλει η χώρα μας το 2016 έρχεται τον Ιούλιο, όταν θα πρέπει παράλληλα να πληρώσει πάνω από 3 δις ευρώ σε Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Αυτό, όπως εξηγεί η HSBC, συμπίπτει με την περίοδο του χρόνου κατά την οποία οι εισροές προσφύγων έφτασαν το 2015 στο μέγιστο σημείο τους. Αν αυτές οι αυξημένες εισροές επαναληφθούν και τον φετινό Ιούλιο, θα μπορούσαν να προκληθούν μεγάλα προβλήματα, αναφέρει η HSBC.

Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα, σημειώνει η HSBC, είναι ότι η προσφυγική κρίση πιθανόν να στοιχίσει στην Ελλάδα τελικά πολύ περισσότερο απ’ όσο εκτιμάται.

Η HSBC αναφέρει χαρακτηριστικά: «Αναγνωρίζοντας τον κίνδυνο του ‘ξεκινήματος μίας ανθρωπιστικής κρίσης’, η ΕΕ συμφώνησε να εφαρμόσει νέα μέτρα για να υποστηρίξει την Ελλάδα. Αυτά περιλαμβάνουν 700 εκατ. ευρώ σε βάθος τριετίας, εκ των οποίων 300 εκατ. ευρώ (0,2% του ΑΕΠ) τον πρώτο χρόνο, με την υπόσχεση ότι οι πόροι θα κινητοποιηθούν ‘το συντομότερο δυνατό’. Ωστόσο, ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας προηγουμένως είχε προειδοποιήσει για κόστος 600 εκατ. ευρώ φέτος, προσθέτοντας πως ‘αυτή η εκτίμηση βασίστηκε στην προϋπόθεση ότι η Ελλάδα ήταν μόνο χώρα transit, αλλά τώρα πρέπει να φιλοξενήσουμε έναν μεγάλο αριθμό προσφύγω’ και ‘θα πρέπει να αναθεωρηθεί’, καθώς περισσότεροι άνθρωποι μπορεί να καταλήξουν να μείνουν στην Ελλάδα.
Οι εκτιμήσεις της γερμανικής κυβέρνησης προβλέπουν ότι κάθε πρόσφυγας στη Γερμανία απαιτεί στήριξη περίπου 13.000 ευρώ το χρόνο. Αν οι αφίξεις συνεχιστούν με τον τρέχοντα ρυθμό και ο διάδρομος των δυτικών Βαλκανίων παραμείνει κλειστός, το κόστος για την ελληνική κυβέρνηση μπορεί να φτάσει τα 4 δισ. ευρώ (2% του ΑΕΠ) ετησίως μέχρι το καλοκαίρι, πολύ περισσότερα από την αρχική εκτίμηση του κ. Στουρνάρα».

Για μία χώρα που ήδη βρίσκεται σε κρίση, αυτό θα μπορούσε να έχει σοβαρές συνέπειες… Η Ελλάδα πρέπει να δείξει ότι εκπληρώνει τις υποχρεώσεις της για να ικανοποιήσει την πρώτη αξιολόγηση του προγράμματος και να απελευθερωθεί η εκταμίευση της δόσης. Έχει σημειωθεί κάποια πρόοδος αλλά και οι δύο πλευρές εμφανίζονται και πάλι να έχουν απόσταση για την μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού και το δημοσιονομικό κενό για την περίοδο 2016-2018, όπου οι πιστωτές της Ελλάδας ζητούν περισσότερες περικοπές και το πλαίσιο για τη διάθεση των μη εξυπηρετούμενων δανείων.

Οι φορείς χάραξης πολιτικής της ΕΕ εκτιμούν ότι η αξιολόγηση θα ολοκληρωθεί στα τέλη Απριλίου ή στις αρχές Μαΐου. Ωστόσο, από τη στιγμή που η ελληνική κυβέρνηση έχει τώρα μια ισχνή πλειοψηφία με μόλις 3 βουλευτές και καμία μεγάλη πληρωμή χρέους μέχρι τον Ιούλιο, η HSBC θεωρεί ότι θα μπορούσε να διαρκέσει περισσότερο.

Μάλιστα εκφράζει την ανησυχία για πολιτική αποσταθεροποίηση, παρά το γεγονός ότι εκτιμά πως η κυβέρνηση θα προσπαθήσει να αποφύγει τις εκλογές. Στην ανάλυση καταγράφονται οι τομείς όπου υπάρχουν οι εκκρεμότητες με τους πιστωτές και επισημαίνονται σημαντικές διαφορές κυρίως στο ασφαλιστικό και δευτερευόντως στο δημοσιονομικό κενό.

Σημειώνεται μάλιστα ότι ενέχεται ο κίνδυνος να φτάσει η διαπραγμάτευση μέχρι το καλοκαίρι, καθώς οι βασικές υποχρεώσεις του ελληνικού δημοσίου προς τους πιστωτές είναι ύψους 3 δισ. τον Ιούλιο.

Κύριος ομιλητής της ημερίδας, ήταν ο γερουσιαστής των ΗΠΑ, Lou Raptakis ο οποίος περιέγραψε το άμεσο ενδιαφέρον των ΗΠΑ για την σταθερότητα και την ανάπτυξη της περιοχής αλλά και τις οικονομικές προκλήσεις που αναπτύσσονται στο Αζερμπαϊτζάν και στην ευρύτερη περιοχή της Ευρασίας σε περισσότερους από 170 παρευρισκόμενους Έλληνες επιχειρηματίες.

Την ημερίδα χαιρέτησε ο πρέσβης του Αζερμπαϊτζάν κος Rahman Mustafayev που με τα άψογα ελληνικά του περιέγραψε τα στρατηγικά και οικονομικά ενδιαφέροντα της χώρας του καθώς και τους τομείς που ενδιαφέρεται για ξένες επενδύσεις. Ο ίδιος εξέφρασε την υποστήριξη του για την περαιτέρω ανάπτυξη και εμβάθυνση των οικονομικών και εμπορικών συναλλαγών με την χώρα μας .

Ο κος Mustafayev αναφέρθηκε στη επικείμενη εντός Μαΐου διυπουργική συνάντηση μεταξύ των σημαντικότερων υπουργών των δύο χωρών για την ενίσχυση της διακρατικής συνεργασίας και επιχειρηματικότητας μεταξύ των δύο χωρών.

Την βραδιά προλόγισε ο νέος πρόεδρος του ΔΣ του Ελληνο Αζερικού Επιμελητηρίου κος Κώστας Βαμβακάς ο οποίος παρουσίασε τις δυνατότητες επιτυχούς διείσδυσης ελληνικών επιχειρήσεων στην αγορά του Αζερμπαϊτζάν και τις στοχευμένες ενέργειες που προγραμματίζει το επιμελητήριο για να ενισχύει την εξωστρέφεια των μελών του και την επίτευξη στρατηγικών συνεργασιών με τις αντίστοιχες Αζέρικες επιχειρήσεις.

Στην εκδήλωση παρευρέθηκαν ο βουλευτής και πρώην υπουργός ενέργειας κος Γιάννης Μανιάτης, ο βουλευτής και επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας Ελληνοαζέρικης φιλίας κος Κων/νος Τζαβάρας, ο βουλευτής κος Γιώργος Αρβανιτίδης, διπλωμάτες, εκπρόσωποι από πρεσβείες ΗΠΑ και Αζερμπαϊτζάν, ομάδα νομικών από ΗΠΑ & Καναδά καθώς και άλλοι εκπρόσωποι οργανισμών και επιχειρήσεων.

Συνέντευξη στον ΣΠΥΡΟ ΚΤΕΝΑ

Η Ελλάδα μπορεί να διπλασιάσει την ποσότητα τυποποιημένου επώνυμου ελαιόλαδου που στέλνει στο εξωτερικό μέσα σε τρία χρόνια! Την εκτίμηση αυτή έκαναν μιλώντας στους New Times oι κκ. Γρηγόρης Αντωνιάδης, πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών Τυποποιήσεως Ελαιολάδου, και Γεώργιος Οικονόμου, γενικός διευθυντής του Συνδέσμου. Οι δύο συνομιλητές μας μίλησαν για το νέο που γεννιέται στην ελληνική επιχειρηματική κοινότητα της χώρας, που πλέον κινείται με εξωστρεφή αντανακλαστικά, ενώ την ίδια στιγμή εκτίμησαν ότι, από τις 400.000 παραγωγούς, αυτοί που θα κατορθώσουν να επιβιώσουν επιχειρηματικά είναι μόλις 70.000.

Ας παρακολουθήσουμε την αποκαλυπτική συνομιλία που είχαμε μαζί τους:

Πώς κύλησε το 2015 για τον κλάδο;

Γρηγόρης Αντωνιάδης (Γρ.Α.): Επικεντρωθήκαμε κυρίως στην εξωστρέφεια του προϊόντος, η οποία είναι πλέον στο DNA του ΣΕΒΙΤΕΛ. Τελικά η ελληνική αγορά έχει περιορισμούς, οι οποίοι φαίνεται ότι είναι ανυπέρβλητοι. Εμείς πάντοτε ζητούσαμε από το κράτος να εφαρμόσει κάποιους ελέγχους για το χύμα λάδι, γεγονός που δεν έγινε ποτέ. Έτσι σιγά σιγά στραφήκαμε – ως ΣΕΒΙΤΕΛ αλλά και ως εταιρείες – προς την εξωστρέφεια. Αυτή ήταν και παραμένει η δική μας στρατηγική στόχευση.

Πόσο μερίδιο απέσπασαν οι εξαγωγές ελαιολάδου τον περασμένο χρόνο;

Γρ.Α.: Οι εξαγωγές εκπροσωπούν πλέον ένα μεγάλο κομμάτι του τυποποιημένου επώνυμου ελαιόλαδου. Έτσι, ενώ η εσωτερική αγορά απορροφά γύρω στις 28.000-30.000 τόνους, οι εξαγωγές ανέρχονται σε 25.000 τόνους. Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι αυτό είναι πολύ σημαντικό για τα μέλη μας. Όπως είναι φυσικό, όλοι – άλλες εταιρείες λιγότερο, άλλες περισσότερο – στρέφονται προς τις εξαγωγές, επενδύουν στην ανάπτυξή τους. Προς την κατεύθυνση αυτή, τα τελευταία 7-8 χρόνια ο ΣΕΒΙΤΕΛ υλοποιεί συγκεκριμένα προγράμματα, με σκοπό να ανοίξει νέες αγορές. Πρακτικά έχει βοηθήσει τους εξαγωγείς-μέλη του έτσι ώστε να μπορέσουν να αυξήσουν τις πωλήσεις προϊόντων τους σε περισσότερες από 14 χώρες και αυτό είναι κάτι που θα συνεχίσουμε να κάνουμε. Απόδειξη; Οι εξαγωγές ξεκίνησαν από 15.000 τόνους πριν από επτά χρόνια για να φθάσουν σήμερα τις 25.000 τόνους.

Αναφέρεστε στο ελληνικό τυποποιημένο ελαιόλαδο;

Γρ.Α.: Βεβαίως. Οι εξαγωγές του αυξήθηκαν κατά 60%. Αυτό οφείλεται τόσο στα προγράμματα του ΣΕΒΙΤΕΛ όσο και στο γεγονός ότι η κρίση ώθησε τα μέλη μας να στραφούν στις εξαγωγές και στις ξένες αγορές. Τώρα όσον αφορά τους περιορισμούς της εσωτερικής αγοράς, ο μεγάλος αντίπαλος είναι το χύμα λάδι, του οποίου η διακίνηση θα έπρεπε να είχε ελεγχθεί από χρόνια, αφού κυκλοφορεί παρανόμως. Από το 2002 υπάρχει κοινοτικός κανονισμός ο οποίος απαγορεύει την πώληση χύμα λαδιού στην Ευρώπη και στην Ελλάδα φυσικά.

Πώς κινήθηκε η εμπορία χύμα λαδιού;    

Γρ.Α.: Δεν αυξήθηκε – και αυτό διότι η αγορά ενός τενεκέ λαδιού απαιτεί σημαντική χρηματική εκταμίευση από πλευράς καταναλωτή, ενώ παράλληλα είναι και ένα ακριβό προϊόν. Δεν είναι λίγο να πληρώσεις 70 ή 80 ευρώ για έναν τενεκέ λαδιού. Αυτό δεν επιτρέπει στο χύμα λάδι να αναπτυχθεί. Εκτός αυτού και ίσως πιο σημαντικό, με το νέο φορολογικό σύστημα και τη σταδιακή ένταξη της πραγματικής παραγωγής σε αυτό, το χύμα λάδι και το παρεμπόριο θα περιοριστούν εκ των πραγμάτων – και αυτό διότι δεν θα συμφωνούν τα νούμερα της παραγωγής στο ελαιοτριβείο με τα στοιχεία διάθεσης και πώλησης του προϊόντος. Το γεγονός ότι και ο αγροτικός τομέας εντάσσεται σταδιακά στο φορολογικό σύστημα θα βοηθήσει, πιστεύω, στον εξορθολογισμό του. Θεωρούμε βεβαίως ότι η μεγάλη διακίνηση του παράνομου τενεκέ δεν γίνεται από τον απλό ελαιοπαραγωγό αλλά από τους ελαιοτριβείς και τους εμπόρους.

Ποια είναι η εκτίμησή σας για την ποσότητα και τον τζίρο που αφορά το χύμα εξαγόμενο και αντίστοιχα το τυποποιημένο ελαιόλαδο;

Γρ.Α.: Όπως ελέχθη, η εγχώρια αγορά τυποποιημένου ελαιόλαδου είναι γύρω στις 30.000 τόνους, ενώ οι ποσότητες τυποποιημένου που εξάγονται είναι 25.000. Άρα μιλάμε για 55.000 τόνους τυποποιημένου ελαιόλαδου. Σε αυτά πρέπει να προσθέσουμε και περίπου 5.000 τόνους που κατευθύνονται στη μαζική εστιάση (ho.re.ca). Στην Ελλάδα τυποποιούμε συνολικά 60.000 τόνους ελαιόλαδο. Από την άλλη πλευρά, η εκτίμησή μας είναι ότι περίπου 65.000 τόνοι αποτελούν τη «μαύρη αγορά» του ανώνυμου και χύμα ελαιολάδου που διακινείται στους γνωστούς 17κιλους τενεκέδες. Το μεγάλο στοίχημα είναι να μπορέσουμε να τυποποιήσουμε αυτή την επιπλέον ποσότητα.

Ποιο αποτέλεσμα θα είχε ένα τέτοιο γεγονός;

Γρ.Α.: Θα μπορούσαμε να διπλασιάσουμε τον τζίρο μας, γεγονός που θα οδηγούσε σε οικονομίες κλίμακος ακόμη και για το υπάρχον τυποποιημένο ελαιόλαδο και, άρα, σε χαμηλότερες τιμές. Το κράτος όμως δεν έδειξε την απαραίτητη επιμονή στο θέμα αυτό.

Τι είναι αυτό που εμποδίζει τις ελληνικές επιχειρήσεις να αυξήσουν τις εξαγωγές τυποποιημένου ελαιολάδου;

Γρ.Α.: Το γεγονός ότι οι Ιταλοί και οι Ισπανοί αγοράζουν χύμα ελαιόλαδο από την Ελλάδα δεν είναι κατ’ ανάγκην κακό, διότι δίνει μια διέξοδο στην πλεονασματική παραγωγή μας. Παρ’ όλα αυτά, δεν μας ικανοποιεί το γεγονός ότι εμείς δεν είχαμε την πορεία των εξαγωγών που είχαν οι Ισπανοί ή οι Ιταλοί. Η εξαγωγή είναι η μόνη διέξοδος για το ελληνικό ελαιόλαδο, γι’ αυτό και όλοι επενδύουμε σε αυτή την προοπτική. Ως ΣΕΒΙΤΕΛ θέλουμε τα επόμενα τρία – τέσσερα χρόνια να έχουμε διπλασιάσει τις 25.000 τόνους των εξαγωγών μας. Σε τζίρο αυτό μεταφράζεται σε ένα ποσό της τάξεως των 100-130 εκατ. ευρώ. Αυτό θέλουμε να πετύχουμε και πιστεύω ότι το ελληνικό ελαιόλαδο έχει τη δυνατότητα να το κατακτήσει, διότι είναι ποιοτικά ανώτερο.

Προσφάτως άκουσα έναν εμπειρογνώμονα των ελληνικών εξαγωγών να αναφέρεται σε συμπεράσματα έρευνας σύμφωνα με την οποία ο μέσος όρος χρονικής διείσδυσης ενός επώνυμου ελληνικού ελαιολάδου στις αγορές του εξωτερικού είναι μόλις 14 μήνες. Με την παρέλευση των 14 μηνών σταματά και η προσπάθεια. Είναι αλήθεια αυτό;

Γρ.Α.: Είναι αλήθεια ότι οι αγορές στο εξωτερικό και η τοποθέτηση του προϊόντος στο οργανωμένο λιανεμπόριο δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Η ξένη αλυσίδα θα βάλει μεν τα προϊόντα σου στο ράφι αλλά θα σου πει: «Έχεις έξι μήνες προθεσμία. Αν το προϊόν δεν κινηθεί σύμφωνα με τις πωλήσεις που έχουν συμφωνηθεί, θα πρέπει να το αποσύρεις».

Γεώργιος Οικονόμου (Γ.Ο.): Οι ίδιοι επιχειρηματίες, κουρασμένοι και από το γεγονός ότι δεν έχουν άλλα κεφάλαια προκειμένου να τροφοδοτήσουν την επένδυσή τους, αποσύρονται. Αυτό συμβαίνει κυρίως επειδή οι περισσότερες τέτοιες επιχειρήσεις αποτελούν μικρές, μεμονωμένες προσπάθειες, οι οποίες στηρίζονται περισσότερο στον ενθουσιασμό και σε μια πρωτότυπη συσκευασία και λιγότερο στην ανάλυση της αγοράς και στην αναζήτηση δικτύων διανομής. Σε αυτό το συμπέρασμα κατέληξε συγκεκριμένη έρευνα, σε δείγμα 2.600 περιπτώσεων. Δεν ισχύει λοιπόν μόνο ότι τους αποβάλλει η αγορά αλλά ότι αποσύρονται συχνά και μόνοι τους.

Οφείλει κανείς ωστόσο να αναγνωρίσει ότι ο ΣΕΒΙΤΕΛ είναι ένας φορέας που ξεχωρίζει σε σχέση με άλλους φορείς. Αναφέρομαι στη δραστηριότητα και στη βοήθεια προς τα μέλη του.

Γρ.Α.: Η αλήθεια είναι ότι το ελαιόλαδο αποτελεί ένα από τα λίγα αγροτικά προϊόντα που μπορούν να αξιοποιήσουν κεφάλαια της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προώθησή τους, και αυτό είναι κάτι που μπορεί και κάνει ο ΣΕΒΙΤΕΛ. Ο Σύνδεσμός μας μάλιστα ήταν ο πρώτος, μεταξύ όλων των ελαιουργικών φορέων της Ευρώπης, που αξιοποίησε ευρωπαϊκά προγράμματα τα οποία συγχρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Υπουργείο Γεωργίας και τον ΣΕΒΙΤΕΛ για να προωθηθεί το ελαιόλαδο.

Γ.Ο.: Ο κλάδος μας είναι οργανωμένος εδώ και πολλά χρόνια. Ο ΣΕΒΙΤΕΛ ιδρύθηκε το 1964 ενώ από το 1982, που μπήκαμε στην τότε ΕΟΚ, υπήρξε συμμετοχή πολλών εταιρειών στον Σύνδεσμο. Αυτό οφείλεται, πρώτον, στη σπουδαιότητα του προϊόντος και στις εξαγωγικές δυνατότητές του και, δεύτερον, στο μέγεθος και στην οργάνωση πολλών από αυτές τις εταιρείες, που αποτελούν την κρίσιμη μάζα η οποία στηρίζει τις δράσεις του ΣΕΒΙΤΕΛ.

Πόσες είναι οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον κλάδο;

Γ.Ο.: Αυτή τη στιγμή υπάρχουν 510 περίπου επιχειρήσεις, αναγνωρισμένες από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, ενώ τα μέλη μας είναι περίπου 60, που αποτελούν ωστόσο τις πιο οργανωμένες εταιρείες και καλύπτουν το 80% του κλάδου.

Επισκεφθήκατε προσφάτως τη διεθνή έκθεση τροφίμων Fancy Food στην Αμερική. Ποια μηνύματα πήρατε;

Γ.Ο.: Αυτή την περίοδο ο ΣΕΒΙΤΕΛ υλοποιεί τρία προγράμματα προβολής και προώθησης. Ένας από τους βασικούς κορμούς αυτών των προγραμμάτων είναι η συμμετοχή σε εκθέσεις, σε συνδυασμό με προωθητικές κινήσεις και ενέργειες δημοσίων σχέσεων. Στο πλαίσιο αυτό επιλέγονται, από τις ίδιες τις εταιρείες και συλλογικά από τον Σύνδεσμο, οι σημαντικότερες διεθνείς εκθέσεις τροφίμων στις αγορές-στόχους, όπως είναι η Αμερική, ο Καναδάς, η Αυστραλία, η Νορβηγία και η Ελβετία. Επίσης οι αγορές της Ρωσίας, της Κίνας, της Βραζιλίας, της Σερβίας και της Αλβανίας. Τέλος, σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Σουηδία, η Βουλγαρία, η Κύπρος καθώς και η ίδια η Ελλάδα, με μικρότερες δράσεις σε σημεία εξόδου της χώρας, όπως τα duty free. Μεταξύ των σημαντικότερων εκθέσεων στη δυτική ακτή των ΗΠΑ είναι η χειμερινή Fancy Food Show στο Σαν Φρανσίσκο και η καλοκαιρινή στη Νέα Υόρκη. Τον Φεβρουάριο υπάρχει και ανάλογη παρουσία στη Μόσχα. Στο Σαν Φρανσίσκο έλαβαν μέρος έξι εταιρείες αλλά εμείς προβάλλουμε οριζόντια και γενικά τα ελαιόλαδα ΠΟΠ και ΠΓΕ. Το μήνυμά μας δεν αφορά συγκεκριμένα προϊόντα, αλλά είναι μήνυμα που προωθεί γενικότερα την κατανάλωση ευρωπαϊκού ελαιολάδου, δεδομένου ότι η Ε.Ε. συγχρηματοδοτεί την προώθησή τους.

Είχατε κάποια αποτελέσματα;

Γ.Ο.: Οι συμμετέχοντες ήταν ιδιαίτερα ικανοποιημένοι – και από πλευράς επαφών και από πλευράς άμεσων πωλήσεων και εξαγωγών –, αν και η αγορά της δυτικής ακτής των ΗΠΑ έχει ορισμένες ιδιαιτερότητες. Κλείστηκαν συμβόλαια πωλήσεων, ενώ έπεται η διεύρυνση των επαφών που έχουν ήδη αναπτυχθεί. Αρκετές από τις εταιρείες μας έχουν ήδη συνεργάτες στη Β. Αμερική και, κατά συνέπεια, η διαδικασία αυτή είναι διαρκής.

Ο επόμενος σταθμός είναι η Μόσχα;

Γρ.Α.: Πράγματι, η Ρωσία άλλωστε είναι μια μεγάλη και ενδιαφέρουσα αγορά αν και, όπως καταλαβαίνετε, τίποτα δεν είναι εύκολο και δεν κατακτάται με ήσσονα προσπάθεια. Θεωρώ ωστόσο ότι, επειδή ξεκινάμε από σχετικά χαμηλή βάση ως χώρα, έχουμε το πλεονέκτημα των γρήγορων ρυθμών ανάπτυξης. Η διεθνής ζήτηση έχει φθάσει τα 3,3 εκατ. τόνους. Η Ελλάδα παράγει 300.000 τόνους, άρα δραστηριοποιούμαστε σε μια αγορά δεκαπλάσιας ζήτησης. Θα ήταν λάθος να μην επωφεληθούμε διπλασιάζοντας τις 25.000 τόνους που εξάγουμε σήμερα. Αυτό προϋποθέτει και ένα ευνοϊκό κλίμα στο εσωτερικό. Καταλαβαίνετε ότι τα capital controls και η αβεβαιότητα που υπάρχει στο οικονομικό περιβάλλον καθιστούν το επιχειρείν δύσκολο για τις ελληνικές επιχειρήσεις.

Πάντως, παρά τις δυσκολίες και ίσως εξαιτίας αυτών, πολλοί θέλουν να δοκιμάσουν την τύχη τους στην εξαγωγή ελαιολάδου.

Γρ.Α.: Πράγματι, δεν είναι τυχαίο ότι αρκετοί έρχονται στον Σύνδεσμο για να ρωτήσουν πώς μπορούν να κάνουν εξαγωγές ελαιολάδου. Τους παρακινεί το γεγονός ότι το ελληνικό ελαιόλαδο είναι εξαιρετικό, άρα διαθέτουν μια πολύ καλή πρώτη ύλη, ένα πολύ καλό προϊόν για εξαγωγή. Η αλήθεια βέβαια είναι ότι πολλοί ξεκινούν με υπερβολική αισιοδοξία και στόχευση.

Είναι η αισιοδοξία της άγνοιας;

Γ.Α.: Ισχύει και αυτό. Με λίγη προσοχή όμως, αυτή η αισιοδοξία μπορεί να «μπολιαστεί» με συγκεκριμένο σχέδιο και να αποδώσει καρπούς. Το θετικό είναι ότι υπάρχει νέο αίμα. Στις συναντήσεις του ΣΕΒΙΤΕΛ βλέπουμε ολοένα και περισσότερους νέους ανθρώπους – 30άρηδες, 35άρηδες – και αυτό είναι κάτι που δεν το είχαμε συνηθίσει. Παλαιότερα βλέπαμε τα γνώριμα πρόσωπα από τις παλιές οικογένειες του λαδιού. Σήμερα υπάρχει μια ανανέωση και αυτή νομίζω ότι θα φέρει την αλλαγή και την επίτευξη του στόχου των 50.000 τόνων. Αυτό το πιστεύω ακράδαντα και σε συλλογικό και σε προσωπικό επίπεδο. Υπάρχουν πολλές δυνατότητες, αρκεί να πορευτεί κανείς με σύνεση και, κυρίως, να ασχοληθεί πρώτα με το πού θα απευθυνθεί το προϊόν του και μετά με την παραγωγή του.

Να εξασφαλίσει δηλαδή το δίκτυο;

Γρ.Α.: Ακριβώς. Η εμφιάλωση είναι το εύκολο, διότι υπάρχει σχολάζουσα παραγωγική δυναμικότητα στην Ελλάδα. Δεν έχει νόημα να αποκτήσεις μηχανήματα για να φτιάξεις λάδι. Σημασία έχει να βρεις το κατάλληλο δίκτυο διάθεσης του προϊόντος και ο ξένος να μη βρει μπροστά του μόνο τον Ιταλό ή τον Ισπανό.

Έχει αρχίσει και υπάρχει μια ζήτηση για ελληνικό λάδι, γεγονός για το οποίο ίσως έχει παίξει καθοριστικό ρόλο και η κρίση, δεδομένου ότι υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που πηγαίνουν κόντρα στο ρεύμα της απαξίωσης του Έλληνα και της Ελλάδας. Θεωρούν δηλαδή ότι η αρνητική εικόνα αποτελεί κυρίως προϊόν των media και επιθυμούν να στηρίξουν τους Έλληνες.

Γ.Ο.: Επιπλέον υπάρχουν πρόσφατα δημοσιεύματα που αποκαλύπτουν ότι πολλά ιταλικά ελαιόλαδα είναι χαμηλότερης ποιότητας. Αντιθέτως, η Ελλάδα έχει ταυτιστεί στο μυαλό των ξένων με το παραδοσιακό μοντέλο γεωργίας, τη συλλογή των ελιών με τα χέρια, τις μικρές οικογενειακές μονάδες, τα μικρά λιοτρίβια. Όλα αυτά είναι ιδιαίτερα ελκυστικά για τους ξένους καταναλωτές.

Το αγουρέλαιο ποιο ποσοστό αντιπροσωπεύει στις εξαγωγές;

Γ.Ο.: Χαμηλό ποσοστό. Είναι κάτι σαν το «πολύ ακριβό ουίσκι», που δεν το συναντά κανείς μαζικά. Το αγουρέλαιο αποτελεί ένα πολύ περιορισμένης ποσότητας προϊόν, που ανήκει στο πρώτο στάδιο της παραγωγής. Πρόκειται για το πρωτόλαδο, που βγαίνει πολύ νωρίς, ακόμη και στα μέσα Οκτωβρίου, προτού καν ξεκινήσει η κανονική σοδειά του λαδιού. Αυτό είναι το αγουρέλαιο. Πρόκειται για ένα λάδι πολύ πράσινο, με πολύ έντονη ευχάριστη γεύση και οσμή, ιδιαίτερα δυνατό και με πολύ χαμηλή οξύτητα. Είναι γευστικό και συνήθως επιλέγεται από αυτούς που έχουν εμπειρία στο ελαιόλαδο. Θεωρείται και είναι το κορυφαίο λάδι. Οι Ιταλοί το λένε prime brine (η πρώτη σταγόνα). Εμείς το λέμε αγουρέλαιο και είναι μικρής διάρκειας. Δεν μπορείς δηλαδή να έχεις τέτοιο λάδι τον Μάιο ή τον Σεπτέμβριο γιατί και οι ποσότητες είναι περιορισμένες.

Παρατηρείτε κάποια μεταστροφή επιχειρηματιών από το λάδι στην ελιά;

Γ.Ο.: Όχι, άλλωστε πρόκειται για διαφορετικούς τομείς. Η ελιά δεν είναι εύκολο προϊόν. Έχει μια ιδιαιτερότητα στη (σωστή) μεταποίησή της.

Παρ’ όλα αυτά η ελιά στη χώρα μας – ειδικά της Καλαμάτας – έχει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα.

Γ.Ο.: Πράγματι, μόνο που έχουμε ταλαιπωρήσει την ελιά και δεν της έχουμε δώσει την αξία την οποία θα έπρεπε να έχει. Δείτε για παράδειγμα τι κάνουν οι Ισπανοί, και ας έχουν υποδεέστερης ποιότητας ελιά σε σχέση με τη δική μας. Ελλάδα και Ισπανία είμαστε οι δύο μεγάλες χώρες παραγωγής βρώσιμης ελιάς. Εμείς βγάζουμε πολύ καλύτερη ελιά από τους Ισπανούς. Αντιθέτως, εκείνοι φημίζονται για τη χημικώς επεξεργασμένη ελιά. Τη μαύρη ελιά, η οποία είναι άγευστη.

Την οποία βάφουν για να μοιάζει με την ελληνική…

Γ.Ο.: Ακριβώς. Έχουν όμως τα δίκτυα διανομής και έχουν καταφέρει να ακούγονται παντού. Εμείς, από την άλλη μεριά, δεν πουλάμε βαμμένη ελιά. Πουλάμε ποιοτικά ανώτερη ελιά, η οποία έχει ωριμάσει μέσα από σωστή διαδικασία. Δεν την έχουμε τυποποιήσει όμως επαρκώς. Το ελληνικό επώνυμο τυποποιημένο ελαιόλαδο έχει δημιουργήσει μια βάση 60.000 τόνων, που μπορεί να ανέβει στις 120.000. Η ελιά όμως μόνο σε πολύ μικρή έκταση έχει καθιερωθεί, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, ως τυποποιημένο επώνυμο προϊόν. Διατίθεται κυρίως χύμα.

Πιστεύετε ότι θα υπάρξουν εξελίξεις στον αγροτικό τομέα;

Γρ.Α.: Κάποτε ένας μεγάλος συνεταιριστής, με βαθιές γνώσεις για τον χώρο, μου είχε πει ότι στην Ελλάδα μπορούν να επιβιώσουν μόνο 70.000 παραγωγοί. Μόνο τόσοι μπορούν να έχουν βιώσιμες γεωργικές επιχειρήσεις, διότι μόνον αυτές μπορούν να είναι ανταγωνιστικές. Σήμερα υπάρχουν 350.000 – 400.000 παραγωγοί. Ξέρετε τι είναι αυτό που κάνει μη ανταγωνιστικό έναν παραγωγό; Ο μικρός κλήρος, η ανυπαρξία αναδασμού, η αποτυχία των συνεταιρισμών, η έλλειψη εθνικής στρατηγικής και η νοοτροπία του παλιού γεωργού που λέει ότι «εγώ δεν έχω μέλλον… Ας βγάλω τώρα τα προς το ζην και ας τελειώνουμε». Ωστόσο η νοοτροπία αυτή σιγά σιγά πεθαίνει, είτε το θέλουμε είτε όχι. Πεθαίνει και η επόμενη γενιά, οι νέοι αγρότες πρέπει να προσπαθήσουν να δημιουργήσουν βιώσιμες επιχειρήσεις.

Πρέπει δηλαδή να υπάρχει καλύτερη οργάνωση και μεγαλύτερη έκταση;

Γρ.Α.: Ακριβώς. Το μίνιμουμ της έκτασης, για να μπορείς να έχει βάσιμες προσδοκίες, πρέπει να είναι πάνω από 150 στρέμματα, με 2.000 ρίζες ελιές. Αυτή μπορεί να σου δώσει 20 τόνους λάδι, γεγονός που μπορεί να φέρει εισόδημα γύρω στις 60.000 ευρώ.

Γ.Ο.: Εννοούμε ότι έτσι μπορεί να είναι βιώσιμη η εκμετάλλευση των δέντρων, όχι να μπει κάποιος στην τυποποίηση. Εκεί πρέπει να δημιουργηθούν ομάδες παραγωγών.

Γρ.Α.: Πιστεύω ότι η κρίση θα μας οδηγήσει αναγκαστικά σε τέτοιες λύσεις και ότι όλα αυτά που είδαμε πρόσφατα είναι οι τελευταίες αντιδράσεις πριν από μια ριζική εξέλιξη. Για να καταλάβετε το περιβάλλον στην υπόλοιπη Ευρώπη, θα σας πω ότι ο μέσος κλήρος στη Βρετανία είναι 3.000 στρέμματα, όταν στην Ελλάδα είναι 40! Αντιστοίχως, στην Ισπανία οι εκτάσεις είναι δεκαπλάσιες από τις δικές μας. Επιπλέον διαθέτουν μηχανική καλλιέργεια της ελιάς και άλλη οργάνωση που τους επιτρέπει να μειώνουν το κόστος παραγωγής ελαιολάδου ως και 30% σε σχέση με εμάς. Έτσι έχουν τη δυνατότητα να πωλούν πολύ φθηνότερα από εμάς, έστω και αν δεν τους βοηθάει η γη και το χώμα τους.